قای

قای در ادبیات فولکلور قوم آلتای به آوازهای حماسی ای گفته می شود که به شیوه حنجره خوانی اجرا می شوند.
در میان آلتایها به داستانهای قهرمانی نام قای ( قایلاپ ) داده می شود و گوینده آن قایچی نامیده می شود. ریشه واژه قای در آوایی است که از حنجره انسان بیرون می آید. در میان قوم تووایی یه آوازهای حنجره خوانی خومی گفته می شود که به قای شباهت دارد. سرودن قای، قایلاماق نامیده می شود. شمار مصراع های سروده های قای میان دوهزار تا هشت هزار است. خوانده شدن آنها گاه چهار - پنج روز یا یک هفته زمان می یرد. قایچی ها به ویژه در شب های دراز شکار، جشن ها، عروسی ها و دورهمی ها قای می خوانند. قایچی ها در هنگام خواندن قای از حالات چهره و رفتار نیز استفاده می کنند چنانچه گویی در ضمن روایت داستان به قهرمان داستان تبدیل می شوند و علاوه بر نقش انسان می توانند نقش حیوانات گوناگونی همچون اسب، گوزن و پرندگان را نیز اجرا کنند. افزون بر این، قایچی ها می توانند به روش های گوناگونی صحنه های نبرد یا مبارزه را در برابر جمع به تصویر بکشند. حتی برای این که نمایش قایچی ها متقاعدکننده تر باشد می توانند برای اجرای این نقش ها آرایش کنند.
شیوه آوازخوانی قایچی ها بر دو گونه است:
• قایچی های آلتای، تووایی و تلنگیت صدا را سینه بیرون می دهند.
• قایچی های قوماندو، چالقاندی و بایات صدا را از بینی بیرون می دهند.
آلتای ها باور دارند که تقریباً هر موجودی یک روح نگهبان به نام اییه دارد و باور دارند که حماسه قای نیز چنین روح نگهبانی دارد.