قاچ

در بسیاری از گویش های کردی، واژه ی قاچ / qa� برای �پا� یا گاهی �ساق پا� به کار می رود.
- - -
۲. واژه ی �قیچ� در ترکی
در ترکی استانبولی، واژه ی:
kol = بازو
bacak = پا
el = دست
ayak = پا ( بخش پایین تر از زانو )
اما واژه ی "قوٙل قیچ" ( kol - qa� ) که گاهی در برخی گویش ها یا لهجه های آذری یا ترکی محاوره ای به معنی �دست و پا� استفاده می شود، در متون رسمی ترکی استانبولی رایج نیست. واژه ی �qa� در ترکی بیشتر به معنی �فرار کردن� است.
بنابراین پیوند دادن واژه ی کردی �قاچ� به �qa� ترکی از نظر معنا و ساختار زبانی، پایه ی محکمی ندارد.
- - -
۳. ریشه ی فارسی واژه ی �قاچ�؟
�قاچ� از ریشه ی فارسی چاک می آید. این نظریه را می توان از دو زاویه بررسی کرد:
● واژه ی �چاک� در فارسی
در فارسی:
چاک = شکاف، درز، بریدگی
در اصطلاح عامیانه، �چاک ران� به ناحیه ی بین پاها اشاره دارد.
در متون قدیم، �چاک چاک رفتن� به معنای راه رفتن با باز بودن پاهاست.
این شباهت مفهومی بین چاک ( به معنی درز، محل باز شدن، ناحیه میان ران ها ) و قاچ ( به معنی پا یا محل اتصال پاها ) می تواند محتمل باشد.
برخی پژوهشگران زبان کردی نیز بر این باورند که واژه ی �قاچ� احتمالاً از ریشه ی ایرانی ( نه ترکی ) آمده و به معنای شاخه یا بخش تقسیم شده ( مثلاً پاها که از تنه منشعب می شوند ) است.
- - -
۴. منابع ریشه شناسی معتبر برای تأیید فارسی بودن �قاچ�:
در منابع فارسی و زبان شناسی ایرانی همچون:
حسن انوری – فرهنگ بزرگ سخن
علی اشرف درویشیان – فرهنگ کردی - فارسی
ژان دوسالو و دیاکونوف – مطالعات زبان های ایرانی باستان
ذکر شده که بسیاری از واژه های کردی، بازمانده ای از فارسی میانه یا پهلوی هستند، و شباهت هایی مانند �قاچ� و �چاک� می توانند از همین ریشه های مشترک ایرانی نشأت گرفته باشند.
- - -
جمع بندی
✅ واژه ی �قاچ� در کردی به احتمال زیاد ریشه ای ایرانی و فارسی دارد، و ارتباطی با واژه ی �qa� ترکی که به معنای �فرار کردن� است ندارد.
✅ تطابق معنایی با واژه ی �چاک� فارسی به عنوان ناحیه ی بین پاها، می تواند یکی از مسیرهای تحول زبانی این واژه باشد.
❌ ارتباط دادن �قاچ� به �قیچ� ترکی ( دست و پا ) از نظر زبانی و ریشه شناسی چندان مستند نیست.
- - -

نمونه ها:
خراش:قاچ ( قراچ/قاراچ ) : زدایشِ آوایِ ( ر )
خربزه =قارپیز
خَرَتَرَ =قاتر ( قارتر ) :زدایشِ آوایِ ( ر )
خَرَباغ ( کَرَباغ ) =قَرَباغ ( خر در زبان پارسی به عنوان پیشوند به چمِ ( بزرگ ) است. )
خَرَتپه ( کَرَتپه ) =قَرَتپه
و. . .

نمونه ها:
خراش:قاچ ( قارچ ) : زدایشِ آوایِ ( ر )
خربزه =قارپیز
خَرَتَرَ =قاتر ( قارتر ) :زدایشِ آوایِ ( ر )
خَرَباغ ( کَرَباغ ) =قَرَباغ ( خر در زبان پارسی به عنوان پیشوند به چمِ ( بزرگ ) است. )
خَرَتپه ( کَرَتپه ) =قَرَتپه
و. . .