قالی ترکمن گونه ای قالی و از صنایع دستی همین خطه است که امروز و در گذشته تولید می شده است. ترکمن ها اصالتاً گروهی از ترکان آسیای میانه هستند که از سال ها پیش در شرق دریای خزر تا رود جیحون به گونهٔ چادرنشینی زندگی می کردند. مارکوپولو، جهانگرد ایتالیایی، در شرح سفر خود به آسیای شرقی ضمن تعریف از اسب های ترکمنی از فرش های ظریف و زیبای آن ها نیز یاد می کند. ترکمن ها به ۵ ایل مهم به شرح زیر تقسیم می شوند:
... [مشاهده متن کامل]
• گوکلان
• نوخرلی
• ارساری
• یموت
• تکه
ترکمن ها بیشتر در ترکمنستان زندگی می کنند و عده ای از طایفهٔ یموت و تعدادی هم از طایفهٔ تکه در ایران زندگی می کنند. قالی بافی در میان مردم ترکمن همانند تمامی مردم فرش باف یک خصیصه و عادت همیشگی است. دستبافته های ترکمن صرفاً بر اساس ضرورت بافته می شوند و البته شماری از بافته هایشان نیز خالی از تجمل وزیبایی نیست.
یموت های ایرانی در فرش بافی استاد و ماهر هستند و با ذوق بسیار دستبافته های با ارزشی می بافند. در میان بافته های طایفهٔ یموت، بافته های تیره آتابای در درجهٔ اول اهمیت قرار می گیرد. و پس از آن نوبت به دستبافته های تیره جعفر بای می رسد. تیرهٔ کوچکی از این طایفه به نام کوگلان ها نیز به طور مطلق در ایران زندگی می کنند و بیشتر در کار خورجین بافی هستند. گروهی از افراد ایل تکه که بعد از انقلاب روسیه به ایران آمده اند. بهترین فرش های ترکمنی را می بافند. فرش های آنها دو پوده بوده و با گره ترکی بافته می شوند. گاهی تارها را و به ندرت تمام الیاف فرش را از جنس ابریشم انتخاب می کنند. آنها دستبافته های مرغوب خود را به فروش نمی رسانند و طبق سنت به عنوان جهزیهٔ دختران خود نگه می دارند. فرش های ترکمنی ایرانی از نظر تراکم نسبت به فرش های ترکمنی روسی متراکم تر و کوبیده تر است. فرش های ترکمنی بر روی دستگاه های افقی ( زمینی ) بافته می شوند. از جمله طرح های معروف این ایلات می توان به ترکمن قاشقی، ترکمن آخال ( بخارا ) یا طرح چشم غزال و همچنین طرح چهار فصل که مخصوص بافندگان ایل تکه است و از مشخصات آن این است که زمینهٔ فرش با خاج کوچکی که در وسط آن طراحی شده به ۴ قسمت تقسیم می شود. معمولاً در بالا وپایین فرش های ترکمنی و بعد از حاشیه قسمت های اضافی بافته می شوند که شانه نام دارند و این کار در دیگر مراکز فرش بافی ایران رایج نیست. در روزگار گذشته بیشتر پشم های ترکمن صحرا با رنگ های طبیعی رنگ می شدند اما امروزه تا حدودی رنگ های شیمیایی نیز به کار می رود. فرش های ترکمن در اندازه های بین ۱تا ۱۲ متر مربع و در رنگ های قرمز لاکی، آبی سرمه ای، سبز پر رنگ، سفید و بژ بافته می شوند. بافندگان ترکمن پس از اینکه یک رج بافته شد، برای فشردن پود بر روی رج بافته شده و شروع رج بعدی، دونفری شانه ( دفتین ) را می کوبند و سعی می کنند ضرب پای اسبی را تقلید کنند که چابک سواری ترکمن با آن می تازد؛ گاهی صدای پای اسب نزدیک وگاهی دور می شوند.
... [مشاهده متن کامل]
• گوکلان
• نوخرلی
• ارساری
• یموت
• تکه
ترکمن ها بیشتر در ترکمنستان زندگی می کنند و عده ای از طایفهٔ یموت و تعدادی هم از طایفهٔ تکه در ایران زندگی می کنند. قالی بافی در میان مردم ترکمن همانند تمامی مردم فرش باف یک خصیصه و عادت همیشگی است. دستبافته های ترکمن صرفاً بر اساس ضرورت بافته می شوند و البته شماری از بافته هایشان نیز خالی از تجمل وزیبایی نیست.
یموت های ایرانی در فرش بافی استاد و ماهر هستند و با ذوق بسیار دستبافته های با ارزشی می بافند. در میان بافته های طایفهٔ یموت، بافته های تیره آتابای در درجهٔ اول اهمیت قرار می گیرد. و پس از آن نوبت به دستبافته های تیره جعفر بای می رسد. تیرهٔ کوچکی از این طایفه به نام کوگلان ها نیز به طور مطلق در ایران زندگی می کنند و بیشتر در کار خورجین بافی هستند. گروهی از افراد ایل تکه که بعد از انقلاب روسیه به ایران آمده اند. بهترین فرش های ترکمنی را می بافند. فرش های آنها دو پوده بوده و با گره ترکی بافته می شوند. گاهی تارها را و به ندرت تمام الیاف فرش را از جنس ابریشم انتخاب می کنند. آنها دستبافته های مرغوب خود را به فروش نمی رسانند و طبق سنت به عنوان جهزیهٔ دختران خود نگه می دارند. فرش های ترکمنی ایرانی از نظر تراکم نسبت به فرش های ترکمنی روسی متراکم تر و کوبیده تر است. فرش های ترکمنی بر روی دستگاه های افقی ( زمینی ) بافته می شوند. از جمله طرح های معروف این ایلات می توان به ترکمن قاشقی، ترکمن آخال ( بخارا ) یا طرح چشم غزال و همچنین طرح چهار فصل که مخصوص بافندگان ایل تکه است و از مشخصات آن این است که زمینهٔ فرش با خاج کوچکی که در وسط آن طراحی شده به ۴ قسمت تقسیم می شود. معمولاً در بالا وپایین فرش های ترکمنی و بعد از حاشیه قسمت های اضافی بافته می شوند که شانه نام دارند و این کار در دیگر مراکز فرش بافی ایران رایج نیست. در روزگار گذشته بیشتر پشم های ترکمن صحرا با رنگ های طبیعی رنگ می شدند اما امروزه تا حدودی رنگ های شیمیایی نیز به کار می رود. فرش های ترکمن در اندازه های بین ۱تا ۱۲ متر مربع و در رنگ های قرمز لاکی، آبی سرمه ای، سبز پر رنگ، سفید و بژ بافته می شوند. بافندگان ترکمن پس از اینکه یک رج بافته شد، برای فشردن پود بر روی رج بافته شده و شروع رج بعدی، دونفری شانه ( دفتین ) را می کوبند و سعی می کنند ضرب پای اسبی را تقلید کنند که چابک سواری ترکمن با آن می تازد؛ گاهی صدای پای اسب نزدیک وگاهی دور می شوند.
