قالی اراک گونه ای قالی ایرانی است که در منطقه اراک یافت و تولید می شده است. در دوره قاجار اراک یکی از مراکز مهم قالی بافی ایران بود. صنعت قالی در این منطقه از گذشته رواج داشته و قالی فراهان، قالی سرابند و قالی ساروق شهرت جهانی داشته اند.
... [مشاهده متن کامل]
از سابقه قالی بافی قبل از ساخت شهر اراک اطلاعات کافی در دسترس نیست. اما به دلیل وجود مراکز فرشبافی در اطراف اراک مانند کاشان، قم و اصفهان نمی توان متصور شد که قالی بافی در منطقه اراک سابقه کمتری از آن مناطق داشته باشد. در تاریخ اشاره شده که هنگام عبور شاپور ذوالاکتاف از فراهان در ساروق یک قالی به او هدیه داده شده است که مشخصاً نشان دهنده وجود قالیبافی در آن دوران در منطقه است. آنچه که مسلم است قالی بافی در گذشته در سرابند و فراهان رواج داشته است، زیرا بوته مال میر سرابند و قالیهای دولاخور ( مشک آباد ) و ساروق از جمله قالی های معروف بوده اند. قبل از آغاز دوران طلایی بافت قالی در اراک، بیشتر بافته های منطقه به مصرف محلی می رسید.
روند تجاری شدن و صادر شدن قالی اراک از دوران قاجار و در فاصله بین حکومت فتحعلی شاه تا ناصرالدین شاه آغاز شد. در این دوره تقاضای ناگهانی اروپا برای قالی ایرانی را می توان نقطه عطفی برای صنعت قالی بافی به شمار آورد همزمان با آن اوج شکوفایی قالی بافی در اراک صورت گرفت و دلیل عمده آن را می توان به سعی و اهتمام تجار خارجی و تبریزی در پیشبرد این صنعت تعبیر کرد. تقاضای زیاد قالی ایران و رونق تجارت موفق آن باعث شد تا تعداد زیادی از شرکت های خارجی از کشورهای آمریکا، انگلیس ، سوئیس و یونان به سرمایه گذاری و تولید انبوه آن ترغیب گردند. زمانی که شرکت شرکت زیگلر سوئیس دفتر مرکزی خود را در تبریز و نمایندگی هایی در سایر شهرهای ایران داشت شرکت آلپیگر اقدام به تأسیس یک انبار بزرگ در سلطان آباد کرد. در سال ۱۲۷۳ خورشیدی ۱۲۰۰ فرشباف در شهر و ۱۵۰۰ فرشباف در روستاهای نزدیک فعال بودند. برخی دیگر از منابع تعداد فرشبافان در منطقه را ۵۰۰۰ تن برآورد می کنند. اراک به عنوان یکی از مهمترین مراکز صدور فرش به اروپا تا سال ۱۳۱۹ باقی ماند.
در سال ۱۳۱۴ خورشیدی با ملی شدن صنعت فرش تولید این کالا تقریباً در اختیار تجار ایرانی و شرکت سهامی فرش ایران قرار گرفت. متأسفانه صنعت قالیبافی در اراک امروزه با رکود شدید مواجه شده است به گونه ای که تولید قالی تنها ۵٪ کل تولید ۱۵ سال گذشته را به خود اختصاص داده است که از دلایل آن می توان به عدم حضور قدرتمند بازارهای خارجی، بالا رفتن قیمت، سوءاستفاده خارجی ها از طرح و نقشه قالی اراک، تولید نشدن مواد اولیه، بالا بودن هزینه تولید و سخت گیری های گمرکی در هنگام صدور قالی اشاره کرد.
... [مشاهده متن کامل]
از سابقه قالی بافی قبل از ساخت شهر اراک اطلاعات کافی در دسترس نیست. اما به دلیل وجود مراکز فرشبافی در اطراف اراک مانند کاشان، قم و اصفهان نمی توان متصور شد که قالی بافی در منطقه اراک سابقه کمتری از آن مناطق داشته باشد. در تاریخ اشاره شده که هنگام عبور شاپور ذوالاکتاف از فراهان در ساروق یک قالی به او هدیه داده شده است که مشخصاً نشان دهنده وجود قالیبافی در آن دوران در منطقه است. آنچه که مسلم است قالی بافی در گذشته در سرابند و فراهان رواج داشته است، زیرا بوته مال میر سرابند و قالیهای دولاخور ( مشک آباد ) و ساروق از جمله قالی های معروف بوده اند. قبل از آغاز دوران طلایی بافت قالی در اراک، بیشتر بافته های منطقه به مصرف محلی می رسید.
روند تجاری شدن و صادر شدن قالی اراک از دوران قاجار و در فاصله بین حکومت فتحعلی شاه تا ناصرالدین شاه آغاز شد. در این دوره تقاضای ناگهانی اروپا برای قالی ایرانی را می توان نقطه عطفی برای صنعت قالی بافی به شمار آورد همزمان با آن اوج شکوفایی قالی بافی در اراک صورت گرفت و دلیل عمده آن را می توان به سعی و اهتمام تجار خارجی و تبریزی در پیشبرد این صنعت تعبیر کرد. تقاضای زیاد قالی ایران و رونق تجارت موفق آن باعث شد تا تعداد زیادی از شرکت های خارجی از کشورهای آمریکا، انگلیس ، سوئیس و یونان به سرمایه گذاری و تولید انبوه آن ترغیب گردند. زمانی که شرکت شرکت زیگلر سوئیس دفتر مرکزی خود را در تبریز و نمایندگی هایی در سایر شهرهای ایران داشت شرکت آلپیگر اقدام به تأسیس یک انبار بزرگ در سلطان آباد کرد. در سال ۱۲۷۳ خورشیدی ۱۲۰۰ فرشباف در شهر و ۱۵۰۰ فرشباف در روستاهای نزدیک فعال بودند. برخی دیگر از منابع تعداد فرشبافان در منطقه را ۵۰۰۰ تن برآورد می کنند. اراک به عنوان یکی از مهمترین مراکز صدور فرش به اروپا تا سال ۱۳۱۹ باقی ماند.
در سال ۱۳۱۴ خورشیدی با ملی شدن صنعت فرش تولید این کالا تقریباً در اختیار تجار ایرانی و شرکت سهامی فرش ایران قرار گرفت. متأسفانه صنعت قالیبافی در اراک امروزه با رکود شدید مواجه شده است به گونه ای که تولید قالی تنها ۵٪ کل تولید ۱۵ سال گذشته را به خود اختصاص داده است که از دلایل آن می توان به عدم حضور قدرتمند بازارهای خارجی، بالا رفتن قیمت، سوءاستفاده خارجی ها از طرح و نقشه قالی اراک، تولید نشدن مواد اولیه، بالا بودن هزینه تولید و سخت گیری های گمرکی در هنگام صدور قالی اشاره کرد.
