هاآن ( ترکی استانبولی: Hakan ترکی آذربایجانی: Xaqan ) شکل عربی شده عنوان قاغان یا خاقان ( خط اورخون: 𐰴𐰍𐰣 ) در زبان ترکی باستان است. هاآن شکل دیگری از این عنوان است که در زبان مغولی کاربرد دارد.
نظریه های متعددی دربارهٔ منشأ زبانی واژه خاقان ( قاغان ) ارائه شده که هیچ کدام از آن ها به صورت قطعی اثبات یا رد نشده اند. بااین حال نظریاتی که منشأ این واژه را در یکی از شاخه های خانواده زبان های آلتایی، یعنی ترکی، مغولی و تونگوزی می دادند، مورد توجه بیشتری قرار دارند. در کنار نظریه های آلتایی، نظریه های جایگزینی نیز وجود دارند که منشأ این واژه را غیرآلتایی و مرتبط به یکی از خانواده های زبانی ایرانی، کره ای، چینی و ینی سئیایی دانسته اند.
... [مشاهده متن کامل]
این عنوان را نخستین بار منابع چینی سده سوم میلادی برای حاکمان کنفدراسیون عشایری شیان بئی ثبت کرده اند. گروه نامبرده احتمالاً از نظر زبانی با مغولان امروزی در پیوند بودند. در سده چهارم میلادی خاقان عنوان رسمی حاکمان خاقانات روران شد و سپس گوک ترک ها پس از سرنگونی روران ها در طول سده های ششم تا هشتم میلادی به استفاده از این عنوان ادامه دادند. در دوره شکوفایی امپراتوری های ترک تبار، از خاقانات اویغور در فلات مغولستان تا قلمروی تورگش در آسیای داخلی، از دولت خزرها در قفقاز شمالی تا دولت قراخانیان در فرارود، خاقان عالی ترین عنوان یک فرمانروا به حساب می آمد. گاه در منابع اسلامی شاهان چین و تبت نیز خاقان خوانده شده اند. باوجود پیوند عمیقی که میان عنوان خاقان و سنت های فرمانروایی ترکی وجود داشت، تعدادی از دودمان های ترک تبار که در جهان اسلام به قدرت رسیدند از بکارگیری این عنوان خودداری کردند و عناوین اسلامی برگزیدند. غزنویان و سلجوقیان نمونه های بارز این موضوع بودند که عنوان اسلامی �سلطان� را برای خود ترجیح دادند. عناوینی که ریشه در سنت های ایرانی داشت نیز به کار می رفت. برای نمونه بر تعدادی از سکه های سلجوقی عنوان �شاهنشاه� در کنار نام و سایر عناوین افتخاری فرمانروایان سلجوقی ثبت شده است. تا سال های آغازین سده سیزدهم میلادی، هر دو عنوان خان و خاقان از عناوین رایج میان سران قبایل مغول بودند. در زمان چنگیز خان ولی برای این دو عنوان تفاوت مرتبه ایجاد شد و خاقان عنوانی گشت که تنها برای فرمانروای تمامی قبایل مغول اختصاص داشت. خاقان از عناوین رسمی سلاطین امپراتوری عثمانی محسوب می شد و بر سکه های آنان به صورت عبارت �سلطان البرین و خاقان البحرین السلطان ابن السلطان� به کار می رفت. [۸][۹][۱۰] شاهان قاجار از زمان فتحعلی شاه از عنوان خاقان به عنوان یکی از عناوین رسمی خود در کنار دو عنوان دیگر یعنی شاهنشاه و سلطان استفاده می کردند. [۱۱] پیش از قاجارها، در منابع مکتوب دوره های صفوی و افشار نیز گاهی از پادشاهان این دودمان ها با عنوان خاقان یاد می شد.
https://www. iranicaonline. org/articles/khagan
منابع ها. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
https://cejsh. icm. edu. pl/cejsh/element/bwmeta1. element. ojs - nameId - 49b94d03 - b5da - 3b30 - b733 - c85e11ddfcc0 - year - 2007 - volume - 12 - issue - 1 - article - 1100
Kramers, J. H. ; Bosworth, C. E. ; Schumann, O. ; Kane, Ousmane ( 2012 ) . "Sulṭān". In Bearman, P. ; Bianquis, Th. ; Bosworth, C. E. ; van Donzel, E. ; Heinrichs, W. P. ( eds. ) . Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill.
Esposito, John L. , ed. ( 2003 ) . "Sultan". The Islamic World: Past and Present. Oxford University Press.
https://www. britannica. com/topic/khan - title
https://en. numista. com/catalogue/pieces42428. html
https://en. numista. com/catalogue/pieces314447. html
https://en. numista. com/catalogue/pieces44313. html
Amanat, Abbas ( 1997 ) , Pivot of the Universe: Nasir Al - Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831 - 1896, Comparative studies on Muslim societies, I. B. Tauris
https://rch. ac. ir/article/Details/8308
نظریه های متعددی دربارهٔ منشأ زبانی واژه خاقان ( قاغان ) ارائه شده که هیچ کدام از آن ها به صورت قطعی اثبات یا رد نشده اند. بااین حال نظریاتی که منشأ این واژه را در یکی از شاخه های خانواده زبان های آلتایی، یعنی ترکی، مغولی و تونگوزی می دادند، مورد توجه بیشتری قرار دارند. در کنار نظریه های آلتایی، نظریه های جایگزینی نیز وجود دارند که منشأ این واژه را غیرآلتایی و مرتبط به یکی از خانواده های زبانی ایرانی، کره ای، چینی و ینی سئیایی دانسته اند.
... [مشاهده متن کامل]
این عنوان را نخستین بار منابع چینی سده سوم میلادی برای حاکمان کنفدراسیون عشایری شیان بئی ثبت کرده اند. گروه نامبرده احتمالاً از نظر زبانی با مغولان امروزی در پیوند بودند. در سده چهارم میلادی خاقان عنوان رسمی حاکمان خاقانات روران شد و سپس گوک ترک ها پس از سرنگونی روران ها در طول سده های ششم تا هشتم میلادی به استفاده از این عنوان ادامه دادند. در دوره شکوفایی امپراتوری های ترک تبار، از خاقانات اویغور در فلات مغولستان تا قلمروی تورگش در آسیای داخلی، از دولت خزرها در قفقاز شمالی تا دولت قراخانیان در فرارود، خاقان عالی ترین عنوان یک فرمانروا به حساب می آمد. گاه در منابع اسلامی شاهان چین و تبت نیز خاقان خوانده شده اند. باوجود پیوند عمیقی که میان عنوان خاقان و سنت های فرمانروایی ترکی وجود داشت، تعدادی از دودمان های ترک تبار که در جهان اسلام به قدرت رسیدند از بکارگیری این عنوان خودداری کردند و عناوین اسلامی برگزیدند. غزنویان و سلجوقیان نمونه های بارز این موضوع بودند که عنوان اسلامی �سلطان� را برای خود ترجیح دادند. عناوینی که ریشه در سنت های ایرانی داشت نیز به کار می رفت. برای نمونه بر تعدادی از سکه های سلجوقی عنوان �شاهنشاه� در کنار نام و سایر عناوین افتخاری فرمانروایان سلجوقی ثبت شده است. تا سال های آغازین سده سیزدهم میلادی، هر دو عنوان خان و خاقان از عناوین رایج میان سران قبایل مغول بودند. در زمان چنگیز خان ولی برای این دو عنوان تفاوت مرتبه ایجاد شد و خاقان عنوانی گشت که تنها برای فرمانروای تمامی قبایل مغول اختصاص داشت. خاقان از عناوین رسمی سلاطین امپراتوری عثمانی محسوب می شد و بر سکه های آنان به صورت عبارت �سلطان البرین و خاقان البحرین السلطان ابن السلطان� به کار می رفت. [۸][۹][۱۰] شاهان قاجار از زمان فتحعلی شاه از عنوان خاقان به عنوان یکی از عناوین رسمی خود در کنار دو عنوان دیگر یعنی شاهنشاه و سلطان استفاده می کردند. [۱۱] پیش از قاجارها، در منابع مکتوب دوره های صفوی و افشار نیز گاهی از پادشاهان این دودمان ها با عنوان خاقان یاد می شد.
منابع ها. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
Kramers, J. H. ; Bosworth, C. E. ; Schumann, O. ; Kane, Ousmane ( 2012 ) . "Sulṭān". In Bearman, P. ; Bianquis, Th. ; Bosworth, C. E. ; van Donzel, E. ; Heinrichs, W. P. ( eds. ) . Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill.