قاعده قبح عقاب بلابیان

[ویکی فقه] قاعده قبح عقاب بلابیان به حکم عقل به قبح عقاب مکلّف قبل از بیان تکلیف و تنجّز آن اطلاق می شود.
قاعده قبح عقاب بلابیان، از قواعد عقلی و مبتنی بر پذیرش حسن و قبح عقلی است و مفهوم آن این است که کیفر کردن شخصی که از جانب شارع و مولا بیانی بر تکلیف، به وی نرسیده، در نزد عقل زشت و ناپسند است.بنابراین، مورد عمل به قاعده ، در جایی است که یا اصلا بیانی از جانب مولا خطاب به عبد ، صادر نشده، و یا اگر صادر شده، به وی نرسیده است و او در نرسیدن آن مقصر نیست.
← نکته اول
۱. ↑ اصول الاستنباط، حیدری، علی نقی، ص۲۱۷.
فرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۲۱، برگرفته از مقاله «قاعده قبح عقاب بلابیان».
...

قاعدۀ قُبح عِقاب بِلا بَیان
بنابر این قاعدۀ عقلی، که مبنای برائت عقلی است، شارع و قانون گذار قبل از آن که تصمیمات خود را به اطلاع مردم برساند، نمی تواند به دلیل تخلّف از آن کسی را کیفر دهد؛ بنابراین هرگاه پس از تفحص، دسترسی به دلیل پیدا نکردیم، تکلیفی نخواهیم داشت، زیرا قبیح است خداوند قبل از اتمام حجت کسی را عقاب کند. چنانکه در قرآن کریم آمده است. «ما عذاب کننده نیستیم مگر آن که پیشتر پیامبری گسیل داشته باشیم» (اسراء، ۱۵). همچنین ماده ۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران می گوید: «قوانین پانزده روز پس از انتشار در سراسر کشور لازم الاجرا است».