قاسم مؤتمن. [ س ِ م ُءْ ت َ م َ ] ( اِخ )ابن هارون الرشید عباسی ( 173 - 208 هَ. ق. / 790 -823 م. ) و برادر امین و مأمون است. هارون الرشید در زمان خود او را پس از دو برادر خود به ولیعهدی نصب کرد و به لقب مؤتمن ملقب گردانید و جزیره و ثغور وعواصم را به سال 186 هَ. ق. به نام وی که در آن هنگام جوانی بود و در دامان عبدالملک بن صالح پرورش می یافت جدا کرد. مأمون در امر این بخشها که به نام مؤتمن از قلمرو حکومت هارون جدا شده بود نظر داشت تا آنکه هارون به سال 192 هَ. ق. وی را برای آزمایش به حکومت «الرقة» برگزید. چون هارون الرشید مرد و امین به حکومت و خلافت اسلامی رسید مؤتمن را از جزیره به سال 193 هَ. ق. عزل کرد و بر قنسرین و عواصم باقی گذارد و چون مخالفت و مبارزه امین و مأمون بالا گرفت ،مؤتمن نزد برادر خود مأمون به خراسان رفت و مأمون او را به سال 197 به گرگان فرستاد و وی در آنجا بماند و به سال 198 پس از کشته شدن امین او را از ولایت عهدی خلع کرد و فرمان داد که نام او را دیگر در خطبه در منابر نبرند وی در زمان مأمون در بغداد وفات یافت. رجوع به کامل بن اثیر 5- 57 و 60 و 62 و 97 و 131و تاریخ بغداد ج 12 ص 402 و النجوم الزاهرة ج 2 ص 119و الاعلام زرکلی چ 2 ج 6 ص 21 و تاریخ گزیده چ لیدن ج 1 ص 304 و حبیب السیر چ خیام ج 2 ص 32 و 246 و 247 شود.
