فیشْتِه، یوهان گوتْلیب (۱۷۶۲ـ۱۸۱۴)(Fichte, Johann Gottlieb)
فیشْتِه، یوهان گوتْلیب
(یا: فیخته) فیلسوف آلمانی. به ایدئالیسم استعلایی گرایش داشت. پس از تحصیل در رشته های الهیات و فلسفه، در دانشگاه های ینا و لایپزیگ به تدریس خصوصی پرداخت. علاقه به کانت سبب شد «مقاله ای در نقد هرگونه وحی» (۱۷۹۲) را بنویسد و بی نام چاپ کند. در آن مقاله توجیه کانت از ایمان، به نام عقل عملی را گسترش داد. بعضی خوانندگان، خود کانت را نویسندۀ آن تصور می کردند. فیشته از طریق همین اثر، که ستایش کانت را برانگیخت، به شهرت رسید. اثر او به نام خطابه هایی به ملت آلمان (۱۸۰۸ـ۱۸۰۷) به تکامل ناسیونالیسم آلمانی یاری رساند. از ۱۸۱۰ تا پایان حیات در دانشگاه برلین تدریس کرد. در فلسفۀ فیشته، مفهومِ نفس (الگوی) خلّاق نقشی تعیین کننده دارد. به عقیدۀ او این نفس نه ذهنی است و نه شخصی، بلکه مفهومی کلی و مطلق است که هر واقعیت عینی از آن مشتق می شود. نفس متعلق به تجربه نیست، مسئول تجربه است و از طریق فعالیتش در درون خودِ آگاهی، شناخته می شود. از آن جاکه فعالیتِ نفس، کُنشی اخلاقی است، در فعالیت اخلاقی انسان ظاهر می شود. در نهایت، از نظر فیشته، نظام اخلاقیِ جهان، به عنوان «خدا» شناخته می شود که نه شخصی است، نه دارای مشیّت. بعضی محققان، فلسفۀ فیشته را بیانی از بی خدایی و بعضی دیگر آن را صورتی از همه خدایی (وحدت وجود) دانسته اند. فیشته بر این باور است که ماهیت و کارکرد دولت و نظام حقوق و وظایف آن از سرشت اخلاقیِ واقعیت ریشه می گیرد. حقوق همۀ مردم و رشد دولت، به عنوان شرط ضروری تحقق این حقوق و وظایف همسو با آن، از آزادی افراد و آگاهی اخلاقی به وجود می آید. اگر همۀ مردم از نظر اخلاقی کاملاً رشد کرده بودند، دیگر نیازی به دولت نبود. فیشته دولت را ابزارِ ضروری پیشرفت اجتماعی و اخلاقی می داند که طبع اولیۀ وضعیت بشر آن را اقتضا کرده است. تصور فیشته از «دولت و طبیعت نهایتاً اخلاقی» جامعه و واقعیت، مستقیماً بر شلینگ و هگل تأثیر گذاشت. آن ها نیز دیدگاه ایدئالیستی مشابهی نسبت به قلمرو انسانی و واقعیت همچون یک کل اتخاذ کردند. ایمانوئل فرزند فیشته در سال های (۱۸۴۵ـ۱۸۴۶) مجموعۀ آثار او را ویرایش و منتشر کرد.
فیشْتِه، یوهان گوتْلیب
(یا: فیخته) فیلسوف آلمانی. به ایدئالیسم استعلایی گرایش داشت. پس از تحصیل در رشته های الهیات و فلسفه، در دانشگاه های ینا و لایپزیگ به تدریس خصوصی پرداخت. علاقه به کانت سبب شد «مقاله ای در نقد هرگونه وحی» (۱۷۹۲) را بنویسد و بی نام چاپ کند. در آن مقاله توجیه کانت از ایمان، به نام عقل عملی را گسترش داد. بعضی خوانندگان، خود کانت را نویسندۀ آن تصور می کردند. فیشته از طریق همین اثر، که ستایش کانت را برانگیخت، به شهرت رسید. اثر او به نام خطابه هایی به ملت آلمان (۱۸۰۸ـ۱۸۰۷) به تکامل ناسیونالیسم آلمانی یاری رساند. از ۱۸۱۰ تا پایان حیات در دانشگاه برلین تدریس کرد. در فلسفۀ فیشته، مفهومِ نفس (الگوی) خلّاق نقشی تعیین کننده دارد. به عقیدۀ او این نفس نه ذهنی است و نه شخصی، بلکه مفهومی کلی و مطلق است که هر واقعیت عینی از آن مشتق می شود. نفس متعلق به تجربه نیست، مسئول تجربه است و از طریق فعالیتش در درون خودِ آگاهی، شناخته می شود. از آن جاکه فعالیتِ نفس، کُنشی اخلاقی است، در فعالیت اخلاقی انسان ظاهر می شود. در نهایت، از نظر فیشته، نظام اخلاقیِ جهان، به عنوان «خدا» شناخته می شود که نه شخصی است، نه دارای مشیّت. بعضی محققان، فلسفۀ فیشته را بیانی از بی خدایی و بعضی دیگر آن را صورتی از همه خدایی (وحدت وجود) دانسته اند. فیشته بر این باور است که ماهیت و کارکرد دولت و نظام حقوق و وظایف آن از سرشت اخلاقیِ واقعیت ریشه می گیرد. حقوق همۀ مردم و رشد دولت، به عنوان شرط ضروری تحقق این حقوق و وظایف همسو با آن، از آزادی افراد و آگاهی اخلاقی به وجود می آید. اگر همۀ مردم از نظر اخلاقی کاملاً رشد کرده بودند، دیگر نیازی به دولت نبود. فیشته دولت را ابزارِ ضروری پیشرفت اجتماعی و اخلاقی می داند که طبع اولیۀ وضعیت بشر آن را اقتضا کرده است. تصور فیشته از «دولت و طبیعت نهایتاً اخلاقی» جامعه و واقعیت، مستقیماً بر شلینگ و هگل تأثیر گذاشت. آن ها نیز دیدگاه ایدئالیستی مشابهی نسبت به قلمرو انسانی و واقعیت همچون یک کل اتخاذ کردند. ایمانوئل فرزند فیشته در سال های (۱۸۴۵ـ۱۸۴۶) مجموعۀ آثار او را ویرایش و منتشر کرد.
wikijoo: فیشته،_یوهان_گوتلیب_(۱۷۶۲ـ۱۸۱۴)