فیثاغورس

لغت نامه دهخدا

فیثاغورس. [ رِ ] ( اِخ ) پیثاگوراس . پیتاگر. از فلاسفه بزرگ یونان است که میان سالهای 583 تا 572 ق. م. در شهر سامس تولد یافت و چون پیکراتس در آن شهر حکومت جبارانه ای آغاز کرد از وطن دوری گرفت و به ایتالیا رفت ، پیش از آن نیز مصر و قسمت های مختلف یونان را سیاحت کرده بود. مسافرتهای او به هند و کشورهای مشرق ظاهراً حقیقت ندارد. فیثاغورس با حکومت عامه و تبلیغاتی که دماگوگوسها در راه ایجاد حکومت جباری میکردند مخالف بود و به همین سبب برضد آنان با حکومت اشرافی دریس بساخت و بر آن شد که مردم را به علوم راغب سازد و اندک اندک اخلاق و عقاید آنان را به طریق صواب رهبری کند. فیثاغورس به ریاضیات عشق و عقیده بسیار داشت ، چنانکه اصل فلسفی اعداد و تطبیق آنها با علوم طبیعی و الهی و معرفةالروح واخلاق ، زاده فکر اوست. وی چنانکه مورخان قدیم نگاشته اند در ریاضیات و فیزیک و نجوم کشفیات و اختراعات متعدد داشته که اکنون حقیقت آنها بر ما مجهول است. اختراع جدول ضرب را نیز بدو نسبت میدهند. و میگویند که عنوان فلسفه را نخست او استعمال کرد. از تاریخ مرگ او اطلاع دقیقی در دست نیست. ( از تاریخ تمدن قدیم فوستل دو کولانژ ترجمه نصراﷲ فلسفی ، قسمت فرهنگ اعلام ).

فرهنگ فارسی

فیلسوف و ریاضی دان یونانی ( و. جزیره سامس حدود ۵۸٠- ف. حدود ۴۹۷ ق م . ) دوره زندگانی او روشن نیست ولی گفته اند بمصر و ایران و هندوستان سفر کرده است و از دانشمندان آن کشورها بهره برده و معاصر کورش و داریوش هخامنشی بوده . در اواخر سده ششم قبل از میلاد بیونان بازگشت و گروهی پیرو او شدند . وی انجمنی سری تشکیل داد که هم دینی و هم اخلاقی و هم سیاسی بود. ظاهرا لفظ فیلسوف از مخترعات فیثاغورس است باین معنی که در یونانی حکیم یعنی خردمند را سوفوس و حکمت را سوفیا می گفتند . فیثاغورس گفت: ماهنوز لیاقت آن را نداریم که خردمند خوانده شویم و لیکن چون خواهان حکمت هستیم باید مارا فیلوسوفوس خواند یعنی دوستدار حکمت و همین لفظ است که فیلسوف شده و فلسفه از آن مشتق گردیده .اختراع جدول فیثاغورس و کشف شکل عروس در هندسه و بسیاری قضایای دیگر باومنسوب است . کلیه در فلسفه فیثاغورس علوم ریاضی اهمیت تمام داشته و او عدد را اصل وجود پنداشته و همه امور را نتیجه ترکیب اعداد و نسبتهای آنها دانسته است که ترکیب صوتها در تولید نغمات تابع تناسبات عددی میباشد موسیقی را نیز مانند هندسه و نجوم از رشته های علوم ریاضی میداند و کلیه نظام عالم را تابع عدد میشمارد و هر وجودی را - مادی باشد یا معنوی - با یکی از اعداد مطابق میداند خلاصه آنکه عدد را حقیقت اشیائ و واحد را حقیقت عدد میخواند تضاد و واحد و کثیر و زوج و فرد را منشا همه اختلافات می پندارد اما واحد مطلق را از زوجیت و فردیت و وحدت و کثرت بری میداند . حکمت فیثاغورس از چند جهت قابل توجه است یکی این که حقیقت غیر جسمانی است یعنی به نسبتهای عددی که امری فرضی و عقلی است قایل شده و بدان اهمیت داده . دیگر اینکه کرویت زمین را معلوم کرده و حقیقت اشیائ و واحد را حقیقت مزیت مرکز و ساکن بودن آنرا از آن برداشته است . هر چند این رای تا مدتی نزد حکما طرف اعتنا نبود و فرض فیثاغورس در باب هیئت عالم درست با حقیقت موافقت نداشت مع هذا نمی توان آنرا در کشف هیئت جدید بی تاثیر دانست .
یا پیتاگوراس یا پیتاگر از فلاسفه بزرگ یونان است که میان سالهای ۵۸۳ تا ۵۷۲ پ . م . در شهر سامس تولد یافت و چون پیکراتس در آن شهر حکومت جبارانه آغاز کرد از وطن دوری گرفت و به ایتالیا رفت .

دانشنامه آزاد فارسی

فیثاغورِس (ح ۵۸۰ـ ۵۰۰پ م)(Pythagoras)
فیْثاغورِس
ریاضی دان و فیلسوف یونانی. قضیۀ فیثاغورس را عرضه کرد. بیشتر کارهای فیثاغورس دربارۀ اعداد است. او خصوصیات اسرارآمیزی به اعداد نسبت می داد. کشف اعداد مصور ازجمله کارهای او در این زمینه است؛ مثلاً اعداد مثلثی ...، ۱۰، ۶، ۳، ۱، که هریک را می توان به شکل آرایهای مثلث شکل از نقاط نشان داد یا اعداد مربعی ...، ۱۶، ۹، ۴، ۱، که آرایه هایی مربعی از نقاط تشکیل می دهند. همچنین، دریافت که مجموع دو عدد مثلثی متوالی عددی مربعی است، مثلاً ۴=۳+۱، ۹=۶+۳، و ۱۶=۱۰+۶. فیثاغورس در جزیرۀ ساموس زاده شد و ظاهراً از ظلم و جور حاکم خودکامۀ آن جا به کروتونه (کروتون) در ایتالیای جنوبی گریخت. در کروتون، مدرسه ای تأسیس کرد که در ضمن نوعی جمعیت یا انجمن اخوت با شعائر و اعتقاداتی خاص، ازجمله اعتقاد به بقا و تناسخ، بود. انجمن ریاضی و فلسفی فیثاغورسی به توسعۀ علم پرداخت و از نظر سیاسی نیز دامنۀ نفوذ آن به مهاجرنشین های غربی یونان رسید. این امر باعث کشمکش و اغتشاشی شد که به تبعید فیثاغورس به شهر متاپونتوم، در خلیج تارانتو، انجامید. فیثاغورس در این شهر درگذشت. مدرسۀ فیثاغورس حدود ۵۰ سال دایر بود و بعد از آن به کلی از هم پاشید. فیثاغورسیان، شاگردان و پیروان فیثاغورس، توانستند با استفاده از نظریۀ موازی ها ثابت کنند که مجموع زاویه های هر مثلث معمولی برابر با دو زاویۀ قائمه است. همچنین، روشی برای حل هر معادلۀ درجۀ دوم جبری با ریشۀ حقیقی به دست آوردند. آن ها نظریۀ تناسب ها (نسبت ها) را تدوین کردند. این نظریه منجر به گسترش اطلاعات آن ها دربارۀ کسرها شد و به کمک آن، به مطالعۀ هارمونیک ها (هماهنگ ها) در سازهای زهی پرداختند. آن ها دریافتند که هارمونیک اوکتاو با لمس کردن تار در فاصلۀ یک دوم طول آن از یک انتها، هارمونیک پنجم در فاصلۀ دو سوم طول، و بقیه هارمونیک ها نیز به همین ترتیب ایجاد می شوند. کشف عدد گنگ را نیز به فیثاغورسیان نسبت داده اند.

پیشنهاد کاربران

لقب طرفداران ریاضی دان و فیلسوف بزرگ پَی تاگو راز بصورت مفرد و جمع پَی تاگوری و پَی تاگوریان بوده است به معنای جوینده یا جویندگان تا لب گور. از دیدگاه امروز و به شکل دستوری یا امری : تا لب گور دانش بجوی و نه معرفت وحیانی.
...
[مشاهده متن کامل]

ایده حقیقی و طلائی و منور و درخشان پَیتاگوراز در میدان آئین و دین و فلسفه عبارت بوده است از بازگشت جاودانه ( eternal return ) ، که ریشه در راز ها و معانی ژرف نهفته در پشت پرده ظاهر سمبل های سنگی گردونه مهر ایرانیان و چرخه تولد و مرگ هندوان و دو سمبل کوچکتر روی آنها یکی چلیپا و دیگری سواستیکا داشته است. آن سمبل ها قبل از پیدایش خطوط سه گانه میخی سومری و ایلامی و اُگاریتی در سرزمین مِزوپوتام و هیروگلیف مصریان و قبل از ظهور و پیدایش نوآه ( نوح ) و چند هزار سال قبل از تولد زرتشت و بودا آفریده شده اند و لذا آن سمبل های سنگی بدون متن نوشتاری بوده اند و از آن زمان تاکنون خموش و گویا هستند. ژرف ترین راز و معنای نهفته در پشت پرده ظاهر آن دو عتیقه باستانی بیانگر این حقیقت بوده و هست که عشق و زندگی انسانی بصورت متصل و خطی و پیوسته ( یعنی یکبار تولد یافتن و دیگر نمردن ) جاودانه نمی باشد بلکه منفصل یا منقطع و ناپیوسته و دایره وار و پشت سر هم و در طول همدیگر و هربار در مداری برتر و کمال یافته تر از مدار قبلی یا پیشین به شکل وادی به وادی؛ منزل به منزل ؛ پله به پله و یا ایستگاه به ایستگاه تا رسیدن یا بازگشتن انسان بهمراه تار و پودهای کثیر و فراوان و گوناگون و مفید همین واقعیت و طبیعت به سطح کمال ایده آل خوبی و زیبایی با کمیت و کیفیت بهشت برین اولیه.
نیچه فیلسوف آلمانی بازگشت جاودانه را در کتاب چنین گفت زرتشت به شکل زیر تعریف نموده است:
نه یک ذره بهتر ؛ نه یک ذره بدتر ؛ نه یک ذره طوری دیگر بلکه جاودانه همین طور. این حکم فلسفی به این معناست که اگر یک فرد انسانی در این دنیا نابینا از مادر متولد شده است، همیشه دو باره نابینا از مادر متولد می شود. نیچه با صدور این حکم بطور عمد و آگاهانه و یا ناآگاهانه در سیستم ارزش ها منکر اصل علمی تکامل و اصل دینی - فلسفی - عرفانی سیر و سلوک انسان بسوی کمال شده است. خود پیتاگوراس که این عبارت حقیقی و طلائی را بیان داشته است، متاثر از باور و بینش هندوان مبنی بر گردش حلول روان یا تناسخ بوده است. معلوم نیست که آیا او هم عصر بودا می زیسته یا نه. امروز می دانیم که بودا شرح و توضیح و توجیه و تبیین حرکت دایره وار چرخه طبیعی تولد و مرگ را از طریق حلول روان قاطعانه و با یقین و اطمینان رد نموده و گردش این چرخ را فقط در چارچوب زنجیره علت و معلول مادی مقدور و امکان پذیر دانسته است. از دیدگاه علمی امروز بیانه بودا حاکی از این حقیقت است که زنجیره یا سلسله طولانی تولد ها و مرگ های هر فرد انسانی ( صرف نظر از بقیه موجودات غیر زنده و زنده نباتی و حیوانی ) در بطن و بستر و در طول سلسله بسیار طویل تولد و مرگ محتوای این کیهان یا جهان ( نه محیط آن ) از طریق گردش وقوع مه بانگ های هفتگانه و متوالی بر اثر نوسانات متوالی باز و بسته شدن یا انبساط و انقباض و محتوای کیهان یا جهان امکان پذیر و مقدور و میّسر می باشد و نه از راه یا طریقی دیگر.
چرخ بزرگ عبارت است از چرخ سفر مقطعی و نزولی و صعودی بین دو حالت بهشت برین و چرخ های کوچک موجودات غیر زنده و زنده نباتی و حیوانی و انسانی همگام و همراه و در بطن چرخ کیهانی یا جهانی ( فقط محتوا و نه محیط ) آن می چرخند و نه جدا از آن. مدت زمان یک دور چرخیدن چرخ بزرگ همیشه یا جاودانه مساوی است با طول زمانی سفر بسیار طولانی مقطعی و نزولی و صعودی محتوای کیهان یا جهان بین دو حالت بهشت برین ( مبدء و معاد علمی و نه دینی ) و مدت زمان یک دور چرخیدن چرخ های کوچک هرکدام از افراد انسانی در این عالم یا در این دنیا در طول این سفر همیشه برابر خواهد بود با هفت دهر کیهانی یا هفت برابر طول عمر کلی محتوای کیهان یعنی هفت برابر فاصله زمانی بین دو وحدت دمایی محتوای کیهان در مرکز و وقوع دو مه بانگ متوالی، نه یک ثانیه بیشتر و نه یک ثانیه کمتر و آنهم نه یک یا دو یا سه یا صد و یا هزار و یکبار بلکه بطور فراوان به تعداد مدارات و مراتب و درجات مختلف تکاملی بین دو حد یکی نهایت نقصان و امکان اخس ( اولین زندگی دنیوی پس از وقوع اولین مه بانگ در پائین ترین مدار و مرتبه و درجه تکاملی ) و دیگری نهایت کمال و امکان اشرف دنیوی یعنی آخرین زندگی دنیوی قبل از وقوع آخرین مه بانگ ) . محتوای حکمت و حساب و هندسه و جبر خدائی ( الهی ) در طول تاریخ پیدایش انسان روی کره زمین تاکنون نه در معارف وحیانی و حدیثی و روائی سه دین به اصطلاح توحیدی ابراهیمی یعنی یهودیت و مسیحیت و اسلام و نه در معارف فلسفی غرب ( به استثنای دو تئوری دموکریت فیلسوف برجسته یونان باستان ماقبل سقراط و افلاطون و ارسطو؛ یکی نظریه اتمی و دیگری نظریه جهان های متناهی و مساوی و موازی و بیشمار ) و نه در معارف حکمت های اربعه یا چهارگانه حکیمان ایرانی و مسلمان و نه در دیوان های قطور عرفانی بطور حقیقی و منطبق بر واقعیت شرح و توضیح داده نشده اند. در محتوای کتب به اصطلاح وحیانی و آسمانی سه دین یهودیت و مسیحیت و اسلام فقط یک جمله در باره چیستی خداوند حقیقت را بیان داشته است و آن جمله مندرج در قرآن و به شکل زیر می باشد : هو یا الله و یا خدا اول و وسط و آخر و ظاهر و باطن است. یعنی غیر از خدا هیچ چیز دیگری نه وجود دارد و نه می تواند وجود داشته باشد. اگر در آن سه کتاب عبارت دیگری یافت شود که خدا بی حد و مرز و بیکران و بینهایت است، مطمئن و یقینن و بدون هیچگونه شک و تردیدی ، معنای آن عبارت حقیقی نه توسط خود بنیانگذاران این سه دین و مخترعین یوغ های سنگین و سبک شرایع این سه دین و نه توسط پیروان این سه دین بخصوص در سطوح بالای رهبریت و پیشوائی و مرجعیت تقلید از صدر تا کنون درک نگردیده و فهمیده نشده است.
یک عبارت حقیقی و طلائی دیگر پیتاگوراز به شکل زیر می باشد: عصر طلائی بهشتی. به زبان آلمانی به شکل :
Der paradiesische goldene Zeitalter با تلفظ دِر پارادیزیشه گُلدِنه تزایت آلتِر .
این احتمال شاید قریب به یقین باشد که فیثاغورث با داستان آدم و حوا و باغ پارادیز یا پردیس یا فردوس یا جنت و یا بهشت موسا آشنائی داشته است. اما آن داستان یعنی خلق بابا آدم و ننه حوای موسا و ایسا و محمّد بهمراه داستان دیگری تحت عنوان آفرینش شش روزه جهان ، از دیدگاه فردی من دو افسانه تخیلی و توهمی بیش نمی باشند و محتوای آنها از طرف خداوند متعال و در قالب وحی به گوش سر سرایندگان آن ابلاغ نگردیده است.
لذا آن عصر طلائی بهشتی عبارت است از پایداری سامان یا نظام احسن و اشرف آفرینش سرمدی - مبدئی - ازلی - ابدی و زندگی بسیار طولانی درون آن در سطح کمال ایده آل خوبی و زیبایی با کمیت و کیفیت بهشت برین بدون یک لحظه پیر شدن و بدون مرگ های انفرادی موجودات زنده نباتی و حیوانی و انسانی تا لحظه آغاز سفر و بخواب ژرف و شیرین مرگ فرو رفتن کلیه موجودات بطور همزمان. آن نظام احسن و اشرف آفرینش اولیه دیگر وجود ندارد غیر از تصویر کلی و جزئیاتی آن در خاطره مطلق و بیکران خداوند متعال ( البته خدای حقیقی و واقعی علمی و نه خدایان اوهامی و ابهامی آئینی و دینی و فلسفی و عرفانی منجمله بیخدایی آتئیستی ) که جاودانه در آن هیچگونه لرزش و لغزش و خللی ایجاد نخواهد گردید.
یک نکته مهمتر از کلیه نکات در مورد آفرینش اولیه انسان و معنا و مفهوم و هدف غائی یا نهائی زندگی انسان این حقیقت است که خداوند متعال در آفرینش اولیه این جهان از ابعاد فراوان و بیکران خویش و نه از عدم یا نیستی و در بطن خویش و نه در بیرون یا خارج از خود، هر فرد انسانی را بصورت یک خانواده ده عضوی خودی و بنیادی آفریده است مشتمل بر پنج مرد و پنج زن خودی و در قدم اول با هدف زوجیت هر فرد با خود و تجربه عشق خویشتن به پنج روش مختلف هم غیر همجنس یا هترو و هم همجنس یا همو در قالب پنج زوج بنیادی مشتمل بر ده ( ۱۰ ) نیم زوج موئنث و مذکر و در سرا های ملکوتی یا آسمانی پنتاگونی شکل یا پنج وجهی با یک سالن مشترک پنج ضلعی در وسط هرکدام از آن ها به شکل شبکه های روی تور های دو دروازه در زمین بازی فوتبال. این سخن به این معناست که افراد انسانی در آفرینش اولیه یا بنیادین و یا آغازین همین واقعیت و طبیعت در سطح کمال ایده آل خوبی و زیبایی با کمیت و کیفیت بهشت برین، بطور مطلق همزمان و هم سن و در یک سن معتدل ملکوتی و هرکدام در سطح کمال ایده آل خوبی و زیبایی و هنرمندی و دانایی و توانایی آفریده شده و از عشق و زندگی جاودانه برخوردار گردیده اند و نه اینکه از یک مرد و زن خیالی - اوهامی - ابهامی تحت نام های آدم و حوا و نسل به نسل تولد یافته بوده باشند و نه اینکه در طی جشن یا بزم الست قبل از آغاز سفر جهت خدا حافظی از همدیگر ، از صلب یا ذریه آدم مانند ذرات بیرون کشیده شده باشند.
می گویند که پیتاگوراز به یک یا چند واقعه یا اتفاق و یا رویداد در زندگی های پیشین خود واقف و آگاه گردیده بوده باشد. خود من در این زمینه معتقدم که آن دانش ملکوتی اولیه توسط دل و سر و قوای ادراکی فهم و عقل دنیوی انسان غیر قابل یاد آوری بلکه یادگیری می باشد و آنهم به روش علمی و نه به رسم و روش شعر گویی آئینی و دینی و فلسفی و عرفانی.
راز ها و معانی نهفته در پشت پرده ظاهر زوج های اعداد یک رقمی که جمع آنها برابر با عدد ۱۰ می باشند در ارتباط با سامان ها یا نظم های کلی جهانی و عالم صغیر انسانی هنوز کشف نگردیده اند.
یک و نُه ( ا، ۹ ) ؛ دو و هشت ( ۲، ۸ ) ؛ سه و هفت ( ۳ ، ۷ ) ؛ چهار و شش ( ۴ ، ۶ ) ؛ پنج و پنج ( ۵ ، ۵ ) و خود ۱۰.

نام فیثاغورس را به زبان فارسی میتوان به طریق دیگری هم ریشه یابی کرد به شکل زیر:
پی ته گو راز : پی به معنای در پی یا در جستجو یک چیز.
ته به معنای بنیاد و اساس.
گو راز به معنای گوینده یا بیان کننده راز. در مجموع این نام به کسی تعلق دارد که در پی بیان راز های بنیادی هستی بوده است.
پیتاگُراز یا Pythagoras یک نام فارسی می باشد که از سه کلمه مستقل تشکیل شده است به شکل زیر : پی ؛ ته و گُراز.
که در اصل به معنی چربی ران خوک وحشی یا گراز بوده است. مترجمین عرب زبان یا از روی نادانی و یا پایین بودن سطح آگاهی و یا بطور عمد جهت گمراه نمودن اندیشه پارسی زبانان آنرا به فیثاغورس برگردانده اند.
...
[مشاهده متن کامل]

بپرس