فی النفس

[ویکی نور] فی النفس، از جمله آثار مهمی است که از ارسطو به یادگار مانده و همواره مورد توجه و محل تأمل ارباب اندیشه بوده است. این کتاب، توسط عبدالرحمن بدوی، در مجموعه ای، به همراه «الآراء الطبیعیة» منسوب به فلوطرخس، «الحاس و المحسوس» ابن رشد و «النبات» منسوب به ارسطو، به چاپ رسیده است.
کتاب با مقدمه محقق آغاز شده و مطالب دربردارنده مجموعا چهار کتاب، به شرح فوق می باشد.
در مقدمه، ابتدا به بررسی نظریه «عقل فعال» نزد یونانیان و مسلمانان پرداخته شده و سپس اطلاعات مختصری پیرامون هریک از چهار کتاب، ارائه گردیده است.
«فی النفس» ارسطو، در اصل به زبان یونانی بوده و توسط اسحاق بن حنین، به عربی ترجمه شده و افضل الدین کاشانی، تلخیصی از یکی از شروح آن را به فارسی درآورده است و نیز به زبان های مختلف اروپایی، ترجمه شده و در آن سرزمین، تا قرون جدید، بزرگ ترین مرجع مطالعه در علم النفس، بشمار می رفته است. علاوه بر آن، در جهان اسلام نیز همواره مورد نظر و توجه بوده است و کتاب های عمده ای که از سوی فلاسفه مسلمان درباره نفس نگاشته شده، کاملا متأثر از این کتاب عظیم بوده است.
این کتاب، دارای سه مقاله می باشد؛ در مقاله نخست، به معرفی نفس و اهمیت آن پرداخته شده و در مقاله دوم، حد و تعریف نفس، بررسی شده است. مقاله سوم نیز، مباحثی پیرامون حس ششم و عقل فعال و منفعل را در خود جای داده است.
ترکیب نفس با بدن در نظر ارسطو، از نوع ترکیب ماده با صورت است و ازاین رو، نفس و بدن را هرگز نمی توان دو پدیده مستقل از یکدیگر، بشمار آورد، بلکه باید آن دو را دو جنبه از یک موجود، دانست و هم از اینجا دانسته می شود که جدایی نفس از بدن، امری ناممکن است؛ زیرا هر صورتی با ماده قریب خود، شیء واحدی را تشکیل می دهند. ماده جنبه قوه و صورت، حیثیت فعلیت آن شیء را تأمین می کند و نیز به همین لحاظ است که از نظر ارسطو، بحث درباره اینکه نفس و بدن چگونه با یکدیگر اتحاد می یابند، موردی ندارد. چنان که این بحث، در مورد موم و نقشی که بر روی موم است و به طور کلی، در مورد ماده شیء معین و آنچه این ماده از آن اوست، مطرح نمی شود.