فک پایین

فَکّ پایین، زیرواره یا مندیبول ( به لاتین: mandibula ) استخوان نعلی شکل متحرکی است که بخش تحتانی استخوان بندی صورت و چارچوب استخوانی کف دهان را تشکیل می دهد[ ۲]
فک پایین از استخوان های فرد جمجمه انسان است. استخوان فک پایین نیمه پایینی آرواره است و از بخش عمودی شاخ فک پایین ( راموس ) و بخش افقی ( بدنه ) تشکیل شده است.
جسم استخوان به شکل نعل اسبی بوده و در جلو قرار دارد و دارای دو سطح قدامی یا خارجی و خلفی یا داخلی و دو کنار فوقانی و تحتانی می باشد. در سطح قدامی جسم استخوان و در خط وسط یک ستیغ عمودی ظریفی دیده می شود که محل ّ جوش خوردن دو نیمه استخوان می باشد و التصاق چانه ای نامیده می شود، در پایین ستیغ مذکور یک فضای سه گوش تحت عنوان برآمدگی چانه مشاهده می شود. در خارج این برآمدگی در هر طرف یک برجستگی تحت عنوان تکمه ( توبرکل ) چانه ای وجود دارد و از این تکمه در هر طرف خط مایلی تحت عنوان خط اریب در سطح خارجی استخوان به بالا و عقب کشیده می شود و در امتداد کنار قدامی شاخ فک پایین قرار می گیرد.
در بالای این خط و در همسایگی دومین دندان آسیای کوچک، سوراخی تحت عنوان سوراخ چانه ای[ ۳] وجود دارد که از آن رگ ها و عصب های چانه ای خارج می شوند.
در سطح خلفی استخوان و در طرفین خط وسط یک برجستگی نوک تیز تحت عنوان خار چانه ای دیده می شود که در حقیقت از چهار زائده خارمانند تشکیل شده که در کنار هم قرار می گیرند، به دو خار فوقانی ماهیچه چانه ای زبانی ( ژنیوگلوس ) و به دو خار تحتانی ماهیچه چانه ای لامی ( ژنیوهیوئید ) متّصل می شود. در طرفین خار چانه در هر طرف خطی به نام خط آسیالامی ( میلوهیوئید ) دیده می شود که به بالا و عقب امتداد دارد. در بالا و جلوی این خط حفره ای وجود دارد که محل استقرار غده زیرزبانی است و به آن گودی زیرزبانی می گویند در زیر و عقب خط آسیالامی فرورفتگی دیده می شود که محل ّ استقرار غده زیرفکی می باشد و به آن گودی زیرفکی گفته می شود.
کنار فوقانی: این کنار ریشه دندان ها را در خود جای می دهد در عمق هریک از سوراخ های آلوئولی سوراخ ریزی دیده می شود که محل ّ ورود عروق و اعصاب آلوئولار تحتانی به ریشه دندان می باشد، هرکدام از حفرات آلوئولی برحسب نوع دندان و تعداد ریشه های آن به توسط تیغه هایی ( سپتوم هایی ) به حفرات کوچک تری تقسیم می شود.
کنار تحتانی: ضخیم بوده و قاعده استخوان را تشکیل می دهد و در تماس با ماهیچه پوستی گردن ( پلاتیسما ) می باشد. بر روی این کنار در طرفین خط وسط فرورفتگی به نام گودی ( فوسای ) دوشکمچه ای ( دیگاستریک ) دیده می شود که محل ّ اتصال بطن قدامی ماهیچه دوشکمچه ای است.

فک پایین (بخش دهان حشره). فک پایین ( انگلیسی: Mandible ) فک پایین حشره یک جفت زائده در نزدیکی دهان حشره و قدامی ترین آن از بین سه جفت زائده دهانی ( لابروم ( بخش های دهانی حشرات ) جلوتر است، اما یک ساختار منفرد است ) . عملکرد آنها معمولاً گرفتن، خرد کردن یا بریدن غذای حشره یا دفاع در برابر شکارچیان یا رقبا است. فک پایین حشرات، که به نظر می رسد به طور فرگشتی از پاها گرفته شده اند، برخلاف مهره داران که به نظر می رسد از قوس های آبشش گرفته شده و به صورت عمودی حرکت می کنند، در صفحه افقی حرکت می کنند.

فَکِ پایین (mandible)
(یا: مندیبل) نام کالبدشناختی استخوان فک پایین پستانداران. در پرندگان، این واژه به هر دو فک اطلاق می شود که با هم منقار را تشکیل می دهند، هرچند که گاهی از فک بالا و فک پایین برای نام بردن قسمت های بالا و پایین منقار استفاده می کنند. در حشرات، این اصطلاح برای قسمت های قدامی و بالایی، یا جفت فک های خارجی، به کار می رود.