فهل

[ویکی الکتاب] معنی عَسَیْتُمْ: از شما انتظار می رفت (در عبارت "فَلَوْ صَدَقُواْ ﭐللَّهَ لَکَانَ خَیْراً لَّهُمْ *فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِن تَوَلَّیْتُمْ أَن تُفْسِدُواْ فِی ﭐلْأَرْضِ وَتُقَطِّعُواْ أَرْحَامَکُمْ "آیا از شما توقع میرفت که از کتاب خدا و عمل به آنچه در آن است که یکی از آ...
ریشه کلمه:
ف (۲۹۹۹ بار)
هل (۹۳ بار)

حرف استفهام است مثل . بیشتر وقوع آن در قرآن مجید برای تقریر است. خواه برای تنبیه باشد یا نفی یا تکبیت چنانکه راغب گفته است. مثلا در آیات زیر تنبیه بر نفی است. . آیا کسی از آنها را می‏یابی؟ یعنی نمی‏یابی . . در این آیات تقریر برای نفی است. *** در بسیاری از آیات بعد از حرف هل لفظ «اِلّا» آمده است مثل . اعراف:53]. . در این آیات ظاهرا مراد از «هل» نفی است گویی در مقام «ماء» نافیه است چنانکه در بعضی از آیات به جای هل «ما» آمده است مثل . . علی هذا هل در اینگونه موارد برای تقریر نفی است. ابن هشام در مغنی گوید: معنای نهم هل آن است که از آن نفی اراده می‏شود لذا در آیه «هَلْ جَزاءُ الْاِحْسانِ الّا الْاِحْسانُ» حرف «الا» به خبر وارد شده است در اقرب الموارد این معنی را نقل و تصدیق کرده است در مجمع آن را در آیه فوق «لیس» و در جلالین «ما» معنی نموده و در آیه «هَلْ یَنْظُرُونَ اِلّا أَنْ تَأَتِیَهُمُ الْمَلائِکَةُ» مجمع و بیضاوی و جلالین آن را «مایَنْظِرُون َ» گفته‏اند. *** . ابن هشام در مغنی گوید: معنای دهم هل آن است که به معنی «قد» آید عده‏ای از قبیل ابن عباس، کسائی و فراء آنرا در آیه «قد» معنی کرده‏اند... زمخشری مبالغه کرده و گفته هل پیوسته به معنی «قد» است و استفهام از همزه مقدر با «قد» فهمیده می‏شود و تقدیر «هَلْ‏أَتی» «أَهَلْ أَتی» است (تمام شد). طبرسی ،زمخشری، بیضاوی، جلالین و غیرهم آن را در آیه فوق به معنی «قد» گفته‏اند.