[ویکی اهل البیت] این اثر مهم ابن ندیم به مثابه یک دانشنامه است که تاریخ فرهنگ، ادبیات و مذهب را از ادوار قبل از اسلام تا عصر نویسنده (سده 4ق) به شکل بدیعی به تصویر می کشد.
این کتاب اثر معروف ابن ندیم است. این عنوان دانشنامه و کتابشناسی می باشد چنانکه از مقدمه کوتاه آن برمی آید، ابن ندیم مصمم بوده است؛ تا فهرستی از کلیه آثاری که به زبان عربی توسط نویسندگان عرب و غیرعرب تألیف شده بوده، با تراجم مؤلفان آنها بدست دهد، اما مطالعه الفهرست نشان می دهد که محتوای این کتاب گسترده تر از آن است که مؤلف خود در مقدمه وعده داده است. گرچه پیش از تألیف الفهرست، آثاری معدود و مختصر با عنوان فهرست تألیف شده بوده، ولی شیوه تدوین آن آثار با روش ابن ندیم بسیار متفاوت است، به طوری که می توان الفهرست را یگانه کتاب شناسی عمومی 4 سده نخستین اسلامی و حتی مدت ها بعد از آن به شمار آورد.
با وجود این که در سده 4ق دانشنامه هایی چون احصاءالعلوم فارابی، رسائل اخوان الصفا، مفاتیح العلوم خوارزمی و جوامع العلوم ابن فریعون تألیف شد، هیچ یک نه تنها از لحاظ وسعت و دقت بلکه از نظر روش نیز با الفهرست قابل مقایسه نیستند.
الفهرست به بررسی و نقد اقوال پیشینیان خود، همت گماشته و گاهی نیز درباره انتساب کتاب ها به نویسندگان، به بحث پرداخته یا کتابی را خوانده و درباره آن اظهار نظر کرده است. وی گاه در مورد راویان و محدثان از اصطلاحات حدیثی همچون «ثقه فی الحدیث» استفاده کرده و در بعضی مواضع به روش محدثان به راویان کتابها نیز اشاره کرده است.
گاه به تحریرهای گوناگون یک کتاب پرداخته و در برخی موارد به مشهور یا متروک بودن کتابی اشاره کرده است. ابن ندیم، گرچه در مقدمه کتاب وعده داده است که تنها از مؤلفان و آثار آنان یاد کند، اما در موارد بسیاری از دانشمندانی نام برده که صاحب تألیف نبوده اند.
وی به نقل آنچه پیشینیان ذکر کرده بودند، چندان رغبتی نداشته چنانکه در بخش مربوط به طبقات شعرا خود به این مطلب اشاره کرده است. ابن ندیم از ذکر احوال و آثار معاصران خود غافل نبوده، گرچه گاهی دیده می شود که به کسان بسیار مشهوری چون یعقوبی، اشاره نکرده است.
الفهرست شامل ده مقاله است:
نسخه های موجود الفهرست دارای اختلافات بسیار و اساسی است. به طوری که تجدد در چاپ خود از این کتاب نشان می دهد، تفاوت نسخه های چستربیتی و شهید علی پاشا ــ که اساس طبع وی هستند ــ با نسخه های دیگر ــ که برخی از آنها اساس چاپ فلوگل بوده اند ــ قابل توجه است، خاصه آنکه در بعضی نسخه ها بخش هایی وجود دارد که در نسخه های دیگر اصلا از آنها نشانی نیست.
این کتاب اثر معروف ابن ندیم است. این عنوان دانشنامه و کتابشناسی می باشد چنانکه از مقدمه کوتاه آن برمی آید، ابن ندیم مصمم بوده است؛ تا فهرستی از کلیه آثاری که به زبان عربی توسط نویسندگان عرب و غیرعرب تألیف شده بوده، با تراجم مؤلفان آنها بدست دهد، اما مطالعه الفهرست نشان می دهد که محتوای این کتاب گسترده تر از آن است که مؤلف خود در مقدمه وعده داده است. گرچه پیش از تألیف الفهرست، آثاری معدود و مختصر با عنوان فهرست تألیف شده بوده، ولی شیوه تدوین آن آثار با روش ابن ندیم بسیار متفاوت است، به طوری که می توان الفهرست را یگانه کتاب شناسی عمومی 4 سده نخستین اسلامی و حتی مدت ها بعد از آن به شمار آورد.
با وجود این که در سده 4ق دانشنامه هایی چون احصاءالعلوم فارابی، رسائل اخوان الصفا، مفاتیح العلوم خوارزمی و جوامع العلوم ابن فریعون تألیف شد، هیچ یک نه تنها از لحاظ وسعت و دقت بلکه از نظر روش نیز با الفهرست قابل مقایسه نیستند.
الفهرست به بررسی و نقد اقوال پیشینیان خود، همت گماشته و گاهی نیز درباره انتساب کتاب ها به نویسندگان، به بحث پرداخته یا کتابی را خوانده و درباره آن اظهار نظر کرده است. وی گاه در مورد راویان و محدثان از اصطلاحات حدیثی همچون «ثقه فی الحدیث» استفاده کرده و در بعضی مواضع به روش محدثان به راویان کتابها نیز اشاره کرده است.
گاه به تحریرهای گوناگون یک کتاب پرداخته و در برخی موارد به مشهور یا متروک بودن کتابی اشاره کرده است. ابن ندیم، گرچه در مقدمه کتاب وعده داده است که تنها از مؤلفان و آثار آنان یاد کند، اما در موارد بسیاری از دانشمندانی نام برده که صاحب تألیف نبوده اند.
وی به نقل آنچه پیشینیان ذکر کرده بودند، چندان رغبتی نداشته چنانکه در بخش مربوط به طبقات شعرا خود به این مطلب اشاره کرده است. ابن ندیم از ذکر احوال و آثار معاصران خود غافل نبوده، گرچه گاهی دیده می شود که به کسان بسیار مشهوری چون یعقوبی، اشاره نکرده است.
الفهرست شامل ده مقاله است:
نسخه های موجود الفهرست دارای اختلافات بسیار و اساسی است. به طوری که تجدد در چاپ خود از این کتاب نشان می دهد، تفاوت نسخه های چستربیتی و شهید علی پاشا ــ که اساس طبع وی هستند ــ با نسخه های دیگر ــ که برخی از آنها اساس چاپ فلوگل بوده اند ــ قابل توجه است، خاصه آنکه در بعضی نسخه ها بخش هایی وجود دارد که در نسخه های دیگر اصلا از آنها نشانی نیست.
wikiahlb: فهرست_ابن_ندیم