فندق شکن

فَندُق شِکَن وسیله ای مکانیکی است برای شکستن پوست فندق، گردو و دیگر خشکبار پوست دار. فندق شکن ها معمولاً از دو اهرم و از اصل گشتاور استفاده می کنند.
از این ابزار برای شکستن پوست خرچنگ های دریایی و رسیدن به گوشت آن ها نیز استفاده می شود.
طوطیها از منقار خود به عنوان فندق شکن طبیعی برای خوردن دانه ها استفاده می کنند. در این حالت، نقطه محور در نقطه مخالف دانه و در میان آرواره طوطی قرار می گیرد.
در کشورهای غربی فندق شکن هایی را به صورت تزئینی به شکل سرباز، شاه و شوالیه چوبی درست می کنند و به هنگام کریسمس می فروشند. باله فندق شکن نام خود را از این اشکال تزئینی کریسمس گرفته است.
در شکل سنتی خود، شکستن جوزها یعنی میوه هایی که مانند فندق و گردو پوستی سخت دارند، توسط ضربه با سنگ یا در مواردی با فشار جوزها به هم در کف دست انجام گرفته و می گیرد. استفاده از ابزارهایی مانند چاقو، چکش یا انبردست نیز به نوبه خود مرسوم بوده و هست. اما قدیمی ترین نمونه شناخته شده فندق شکن به عنوان یک ابزار خاص شکستن جوز، در موزه ای در شهر تارانتو در کشور ایتالیا به نمایش گذاشته شده است. این فندق شکن از فلز ساخته شده و قدمت آن به قرن سوم یا چهارم قبل از میلاد نسبت داده می شود. چنین به نظرمی رسد که فندق شکنهای آهنی و برنجی از قرن ۱۴ میلادی در اروپا ساخته و استفاده می شده ا ند. به خصوص در انگلستان نمونه هایی یافت می شوند که امتیاز ساخت آنها به عنوان اختراع به صورت رسمی ثبت شده است. این فندق شکنها از مکانیزمهای متفاوتی مانند اهرم یا پیچ و مهره بهره برده و بسیاری از آنها در ضمن کارایی، استفاده تزئینی نیز دارند. فندق شکنهای تزئینی بیشتر از چوب ساخته یا از چوب در ساخت آنها بهره برده شده است. قدمت این فندق شکنهای تزئینی به قرن ۱۴ میلادی رسیده و بیشتر آنها به صورت مجسمه حیواناتی انند سنجاب یا در شخصیت آدمکهایی مانند پهلوان، سرباز یا پادشاه ساخته شده اند. برای مثال دم سنجاب می تواند به مثابه اهرمی عمل کرده و باعث باز و بسته شدن دهان سنجاب و شکستن جوز شود. باله فندق شکن که نام یکی از آثار چایکوفسکی است، نشانه ای از جایگاه فرهنگی این وسیله و ارتباط آن با سنت و مراسم کریسمس است. در مناطقی مانند تورینگن در آلمان، ساخت فندق شکنهای تزئینی، که بخش چوبی آنها حکاکی و رنگ آمیزی شده و به عنوان سوغات به فروش می رسند، یک صنعت محلی و منبع درآمدی برای اهالی است. دراکتبر سال ۲۰۰۸م، خدمات پستی ایالات متحده آمریکا، چهار تمبر، با تصویر فندق شکن منتشر کرد که باز بیانگر میزان اهمیت این ابزار در فرهنگ کشورهای مسیحی است. [ ۱]

فندق شکن (باله). فَندُق شِکَن ( به روسی: Щелкунчик ) ( شْچِلکونچیک ) نام یک باله و یک سوییت اثر آهنگساز روس پیوتر ایلیچ چایکوفسکی است. بالهٔ فندق شکن هر ساله در ایام کریسمس در شهرهای بسیاری از اروپا و آمریکای شمالی اجرا می گردد.
ارنست هوفمان، نویسنده و شاعر آلمانی داستان «فندق شکن و شاه موش ها را در سال ۱۸۱۶ م نوشت. [ ۱] الکساندر دوما ( پدر ) نویسنده مشهور فرانسوی برداشت دیگری از این داستان را به نام «فندق شکن» ( ۱۸۴۴ ) نوشت که الهام بخش آهنگساز مشهور روس چایکوفسکی در نوشتن باله فندق شکن شد. باله فندق شکن برای اولین بار در سال ۱۸۹۱ در روسیه اجرا شد. در سال ۱۸۹۲ چایکوفسکی با انتخاب هشت بخش از این باله سوییت فندق شکن ( اپرای شماره ۷۱ ) را نوشت. سوییت فندق شکن به سرعت مشهور شد، اما محبوبیت باله فندق شکن پس از دهه ۱۹۶۰ افزایش یافت. امروزه این باله یکی از محبوب ترین نمایش های باله در غرب است که هر ساله در ایام کریسمس اجرا می گردد.
فندق شکن، داستانی تخیلی از وقایعی است که برای دختربچه ای آلمانی به نام کلارا اتفاق می افتد. در برخی اجراها نام این دختر ماری است چراکه در اصل داستان هوفمان ( فندق شکن و شاه موش ها ) نام دختر ماری و نام عروسک او کلارا است. این داستان در دو پرده اجرا می شود.
در شب کریسمس، همهٔ خانواده دور هم جمع شده اند تا درخت زیبای کریسمس را برای مهمانی تزئین کنند. پس از پایان تزئین درخت، بزرگترها بچه ها را صدا می کنند، و بچه ها با دیدن زیبایی درخت کریسمس حیرت زده می شوند.
مهمانی آغاز می شود و یک مارش[ ۲] نواخته می شود. کودکان از بزرگترها هدیه دریافت می کنند. ناگهان صدای زنگ ساعت دیواری بزرگ خانه، ساعت هشت را اعلام می کند و شخصیت مرموزی وارد خانه می شود. او دروسلمیر ( Drosselmeyer ) شعبده باز و پدرخواندهٔ کلارا است. او همچنین یک اسباب بازی ساز قهار است که و برای بچه ها اسباب بازی های گوناگونی آورده است، از جمله چند عروسک انسان نما که با صدای موسیقی می رقصند. او سپس عروسک ها را به کناری می گذارد. کلارا و برادرش فریتس از دیدن اینکه عروسک ها به کناری گذاشته شده اند ناراحت می شوند، ولی دروسلمیر هدیهٔ دیگری هم برای آنها دارد: یک قندق شکن چوبی خراطی شده به شکل یک مرد کوچک. بقیهٔ بچه ها اهمیتی به فندق شکن نمی دهند، ولی کلارا آن را بسیار دوست دارد؛ ولی فریتس در حین بازی آن را می شکند و کلارا را بسیار ناراحت می کند.

فندق شکن (فیلم ۱۹۶۷). فندق شکن ( لهستانی: Dziadek do orzechów ) یک فیلم درام به کارگردانی هالینا بیه لینسکا است که در سال ۱۹۶۷ منتشر شد.
• لئون نیمچیک
• وینچیسواف گلینسکی
• آدام پاولیکوفسکی
• مارک پرپچکو
• ماگدالنا وُوِیکو
• بوگوسواف سوخناتسکی
• کریستینا شنکیه ویچ

فندق شکن (Nutcracker)
شخصیتی نمایشی در بالۀ فندق شکن و پادشاه موش ها (سن پترزبورگ، ۱۸۹۲). فندق شکن برای دفاع از اسباب بازی ها در برابر موش ها، با کمک کلارا، به صورت شاهزاده ای زیبا درمی آید و با پادشاه موش ها مبارزه می کند. متن اصلی داستان را نویسندۀ آلمانی، هوفمان (۱۷۷۶ـ۱۸۲۲) نوشته است. از این اثر به صورت های مختلف اقتباس شده است. متن اپرای آن را ماریوس پِتیپا نوشت و چایکوفسکی موسیقی آن را در ۱۸۹۲ ساخت.