فلات قاره

فلاتِ قاره ( به انگلیسی: Continental Shelf ) یا ایوان خشکی[ ۱] به سطح شیب دار ملایم بستر آب های کم عمق دریاها گفته می شود که از انباشت توده های شن ساحل ایجاد شده و با شیبی ملایم به سوی اعماق اقیانوس ادامه می یابد. [ ۲] و به طور معمول تا عمق دویست متری ادامه می یابد. [ ۳]
عرض فلات قاره در نقاط مختلف به طور قابل ملاحظه ای متفاوت است. مثلاً عرض فلات قاره در برخی نقاط سواحل غربی ایالات متحده کمتر از ۵ مایل دریایی است، درحالی که تمام سطح زیر آب دریای شمال فلات قاره محسوب می شود. [ ۴]
فلات قاره از نظر ذخایر نفتی غنی است و از دهه ۱۹۴۰ کشورها به فناوری استخراج این منابع دست یافتند. از زمان اعلامیه هری ترومن رئیس جمهور آمریکا در ۲۸ سپتامبر ۱۹۴۵ که منابع طبیعی فلات قاره واقع در آب های مجاور ایالات متحده را متعلق به این کشور اعلام کرد. ادعاهای دولت های مختلف از جمله آرژانتین و السالوادور که حتی مدعی آب های فوقانی و فضای مافوق آن آب ها نیز شدند و شیلی و پرو که اصولاً به لحاظ جغرافیایی فاقد فلات قاره بودند، نسبت به آب های اطراف ساحل آغاز شد. [ ۵]
فلات قاره در «کنوانسیون مربوط به فلات قاره» ۱۹۵۸ ژنو اینچنین تعریف شده است:
• الف ) منطقه بستر و زیر بستر دریا در مجاور ساحل، اما در خارج از منطقه دریای سرزمینی تا عمق ۲۰۰ متر یا بیشتر تا جایی که عمق آب های فوقانی امکان بهره برداری از منابع طبیعی مذکور را میسر می سازد.
• ب ) بستر و زیر بستر مناطق مشابه در مجاور سواحل جزایر. [ ۶]
اما در ماده ۷۶ کنوانسیون حقوق دریاها ۱۹۸۲ اشاره ای به امکان بهره برداری نشد و فلات قاره هر کشور تا امتداد حداقل ۲۰۰ مایل دریایی و حداکثر ۳۵۰ مایل دریایی از خط مبدأ آب های سرزمینی ادامه می یابد. [ ۷] [ ۸]
حقوق دولت ساحلی در این منطقه حقوق حاکمیت ارضی نیست، بلکه حقوقی محدود به اکتشاف و بهره برداری از منابع طبیعی فلات قاره است. [ ۹] این منابع طبیعی شامل؛ منابع معدنی ( بیشتر معادن دریایی از فلات قاره استخراج می شوند ) ، منابع بی جان بستر و زیر بستر دریا و موجودات زنده ای ست که بدون تماس با کف دریا قادر به حرکت نیستند و برخلاف منطقه انحصاری اقتصادی این حقوق شامل ماهیان و دیگر آبزیان داخل آب نمی شود؛ و اثری بر آب های فوقانی و فضای مافوق آن آب ها که دریای آزاد تلقی می شوند، ندارد.

فلات قارّه (continental shelf)
حاشیۀ به زیر آب رفتۀ قاره. به صورت دشتی با شیب ملایم در اقیانوس گسترده است. این ناحیه شیبی کمتر از یک درجه دارد. وقتی شیب آن تندتر شود و از یک تا پنج درجه به آن اضافه شود، معمولاً در چند صد کیلومتر دورتر از خشکی، این بخشِ پرشیب تر را شیب قاره می نامند.