فقه ابن ابی عقیل عمانی

[ویکی فقه] از قدیمی ترین فقهایی که در کتب فقهی به نظرات آنان استناد شده است حسن بن ابی عقیل عمانی و ابن جنید رازی است که به سبب شهرت در فقاهت و تطبیق احکام با ادّله و اصول از آنان تعبیر به« القدیمین و الأقدمین» شده است.
کتاب فقه ابن ابی عقیل عمانی در بردارندۀ فتاوای ابن ابی عقیل عمانی است که از موسوعه های فقهی همچون مختلف الشیعة توسط شیخ علی کورانی و به درخواست آیة الله العظمی گلپایگانی گردآوری شده است.
شیوۀ تألیف
از قدیمی ترین فقهایی که در کتب فقهی به نظرات آنان استناد شده است حسن بن ابی عقیل عمانی و ابن جنید رازی است که به سبب شهرت در فقاهت و تطبیق احکام با ادّله و اصول از آنان تعبیر به« القدیمین و الأقدمین» شده است.پس از دورۀ اولیۀ فقه که در آن صاحبان فتوا همچون علی بن بابویه( م ۳۲۹ ق) و جعفر بن قولویه( م ۳۶۸ ق) صرفا بر حسب متن روایات فتوا می دادند به گونه ای که هر فتوایی در کتاب های این فقها حکایت از وجود روایتی به آن مضمون داشته است.در دورۀ دوّم فقهایی همچون ابن ابی عقیل و ابن جنید پا به عرصۀ فقاهت شیعه گذاشتند که در فتاوایشان به ادلّه و اصول فقه و ظن غالب استناد می کردند که در بین آنان دو شخصیت معروف یعنی ابن ابی عقیل و ابن جنید( م ۳۸۱ ق) از جایگاه خاصی برخوردار هستند.از این دوره و حتی از زندگانی این دو فقیه بزرگ اطلاعات کافی در دست نیست تا بتوان به بررسی روش اجتهاد آن دو در استنباط احکام شرعی پرداخت و لکن از آنچه شیخ مفید و دیگران نقل نموده اند ابن جنید تمایل به قیاس در اجتهاد داشته است و به همین دلیل از روش مشهور و معروف در اجتهاد شیعه دور شده است.و اما از ابن ابی عقیل افرادی همچون نجاشی و شیخ طوسی در کتاب های رجالی شان مدح گفته اند و از کتاب فقهی وی بنام« المستمسک بحبل آل الرسول» تقدیر نموده اند.اگر چه نمی توان راجع به روش فقاهت این دو ارزیابی دقیقی نمود اما به دلیل فتاوا و آراء نادر و شاذ آنان، فقهای بعد از آنان آراء آنها را متروک گذاشتند و کتاب های آنان به جز در آثار علامۀ حلّی( م ۷۲۶ ق) و محقق حلی( م ۶۷۶ ق) ذکر نشده اند و خود کتاب ها نیز در دسترس نیستند.
نظریات بزرگان
در مورد آثار ابن ابی عقیل نظریات متفاوتی بیان شده که به بعضی اشاره می شود:علامۀ حلّی در صفحۀ ۴۰ رجالش می نویسد: نحن نقلنا أقواله فی کتبنا الفقهیة و هو من جملة المتکلمین و فضلاء الإمامیّة رحمه الله. در أعیان الشیعة آمده است: و اتبع أصول الفقه من الإمامیّة الحسن بن أبی عقیل العمانی و محمد بن أحمد بن الجنید الإسکافی و کلاهما من أهل المائة الثالثة إلی الرابعة و ینسب إلی ثانیهما العمل بالقیاس. در معجم الرجال الحدیث آمده است: إن شهرة جلالة الرجل و عظمته العلمیّة و العملیّة بین الفقهاء الأعلام، أغنتنا عن الإطالة و التعرض لکلماتهم.
علّت تألیف
...