[ویکی فقه] امام حسین (علیه السّلام) در روز سوم شعبان سال شصت هجری وارد مکه شد (در بعضی منابع، روز سوم شعبان را روز خروج امام از مدینه دانسته اند که بسیار بعید به نظر می رسد.) و در محلی به نام شعب علی نزول اجلال کرد و تا هشتم ذی الحجه این سال در این شهر اقامت داشت.
مدت چهار ماه و پنج روز اقامت ایشان در مکه، بیشترین مدت عمر نهضت آن حضرت می باشد. محل اقامت امام، ابتدا خیمه بزرگی بود که بیرون از خانه های مکه و به تعبیر خوارزمی در منطقه بالای مکه برپا شده بود. بعد از مدتی امام با دعوت عبدالله بن عباس به خانه او که به «دارالعباس» معروف بود، نقل مکان کرد و در آنجا ساکن شد. انتخاب شهر مکه توسط امام حسین (علیه السّلام) انتخاب سنجیده ای بود؛ زیرا مکه حرم امن بود و احتمال تعرض از ناحیه دشمنان بسیار ضعیف بود. از طرف دیگر ورود امام به مکه، در آستانه موسم حج بود و از این رو مکه، محل اجتماع مسلمانان از سراسر قلمرو اسلامی و مناسب ترین نقطه برای رساندن پیام به افکار عمومی بود. با ورود امام حسین (علیه السّلام) به مکه، مردم گروه گروه خدمت ایشان شرفیاب می شدند و دیگر ابن زبیر را رها کردند. ابن زبیر نیز که بیشتر اوقات روز در کنار کعبه، به نماز یا طواف مشغول بود، دو روز پیاپی یا هر دو روز یک بار، نزد امام می آمد و پیوسته به او مشورت می داد. اما وجود امام حسین در مکه بیشتر از همه برای او سنگین بود؛ زیرا می دانست تا امام در مکه حضور دارد، مردم مکه با او بیعت نمی کنند؛ بلکه امام در نزد آنها عظیم تر است و همه از او اطاعت می کنند.
استقبال مردم مکه
نکته درخور توجه از مدت حضور حسین (علیه السّلام) در مکه، استقبال مردم از آن حضرت است. اگرچه بیشتر مردم ساکن مکه از تیره های قریش بودند که به علت رقابت های قبیلگی دیرینه، چندان میانه خوبی با خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نداشتند، ولی چنان که گذشت به سبب موقعیت مذهبی مکه و نزدیک شدن موسم حج، مردم از سایر سرزمین های اسلامی در آن حضور داشتند. همچنین به دلیل شخصیت منفور یزید، که بسیاری از مسلمانان با خلافت او موافق نبودند، امام با استقبال گرم مردم مواجه شد. شیخ مفید می گوید: مردم مکه و کسانی که برای انجام عمره در آنجا به سر می بردند و سایر مردم، خدمت ایشان می رسیدند. ابوحنیفه دینوری می نویسد: مردم نزد حسین بن علی رفت و آمد می کردند و حلقه حلقه به دور او می نشستند. ابن اعثم و خوارزمی برای توصیف نحوه استقبال مردم مکه از امام و خوش حالی آنان از ورود آن حضرت، تعبیر فرح شدید» را به کار برده اند و افزوده اند که مردم، صبح و شب به نزد او می رفتند. ابن اثیر می نویسد: وقتی حسین بن علی (علیه السّلام) وارد مکه شد و استقرار یافت، اهالی آنجا به همراه کسانی که برای عمره آمده بودند و افراد مختلف از اطراف و اکناف، نزد او رفت و آمد می کردند. ابن کثیر نیز می نگارد: مردم در مکه نزد حسین (علیه السّلام) می رفتند و اطرافش می نشستند و سخن او را می شنیدند. او پس از اشاره به حضور ابن زبیر و موقعیت خوب او می گوید:اما با این حال او در نظر مردم، عظمت حسین را نداشت. مردم تنها به حسین تمایل داشتند؛ زیرا او سرور بزرگ، و پسر دختر پیامبر بود و آن روز در روی زمین هیچ کس همتراز و هم شان او نبود؛ لکن حکومت یزید همواره با او خصومت و رقابت داشت. (و مع هذا کله لیس هو معظما عند الناس مثل الحسین، بل الناس انما میلهم الی الحسین لانه السید الکبیر، وابن بنت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلّم فلیس علی وجه الارض یومئذ احد یسامیه ولا یساویه، ولکن الدوله الیزیدیه کانت کلها تناوئه) یکی از برنامه های روزمره امام در مکه، برپا داشتن نماز جماعت بود. وقتی عمرو بن سعید (اشدق) والی مکه این استقبال و رفت و آمدها را به نزد امام دید، نامه ای به یزید نوشت و در آن از نزول و استقرار امام و اهل بیتش در مکه و اجتماع و رفت و آمد مردم نزد ایشان گزارش کرد.
استمداد یزید از ابن عباس
یکی از اقدامات حکومت شام برای جلوگیری از قیام امام حسین (علیه السّلام) در زمان اقامت آن حضرت در مکه، فرستادن نامه به بزرگان و شخصیت های برجسته جامعه آن روز، به ویژه بنی هاشم بود. با این امید که بتوانند توسط آنها در تصمیم گیری امام تاثیر بگذارند. برای نمونه منابع تاریخی در این باره، نامه ای از یزید به ابن عباس ثبت کرده اند. ابن سعد و ابن عساکر در این باره نوشته اند: یزید نامه ای به عبدالله بن عباس نوشت و در آن از رفتن امام به مکه خبر داد و گفت: ما گمان می کنیم مردانی از مشرق نزد او رفته اند و او را به طمع خلافت انداخته اند. تو درباره آنان آگاهی و تجربه داری. اگر حسین چنین کرده است، رابطه خویشاوندی را شکسته و قطع کرده است و تو بزرگ خاندانت و کانون توجه آنان هستی، او را از کوشش برای ایجاد تفرقه بازدار. یزید در پایان نامه اش، اشعاری را در این زمینه برای ابن عباسی و کسانی از قریش که در مکه و مدینه بودند، اضافه کرده بود. ابن عباس در پاسخ نوشت: امیدوارم خروج حسین به سبب امری نباشد که خوشایند تو نیست. من نیز در امر خیرخواهی او نسبت به آنچه خداوند به وسیله آن ایجاد الفت میکند و آشوب و فتنه را فرو مینشاند، کوتاهی نمیکنم. سبط بن جوزی نامه یزید و پاسخ ابن عباس را مفصل آورده است و مفاد آن، قدری با گزارش گذشته فرق دارد.
پاسخ امام به نامه یزید
...
مدت چهار ماه و پنج روز اقامت ایشان در مکه، بیشترین مدت عمر نهضت آن حضرت می باشد. محل اقامت امام، ابتدا خیمه بزرگی بود که بیرون از خانه های مکه و به تعبیر خوارزمی در منطقه بالای مکه برپا شده بود. بعد از مدتی امام با دعوت عبدالله بن عباس به خانه او که به «دارالعباس» معروف بود، نقل مکان کرد و در آنجا ساکن شد. انتخاب شهر مکه توسط امام حسین (علیه السّلام) انتخاب سنجیده ای بود؛ زیرا مکه حرم امن بود و احتمال تعرض از ناحیه دشمنان بسیار ضعیف بود. از طرف دیگر ورود امام به مکه، در آستانه موسم حج بود و از این رو مکه، محل اجتماع مسلمانان از سراسر قلمرو اسلامی و مناسب ترین نقطه برای رساندن پیام به افکار عمومی بود. با ورود امام حسین (علیه السّلام) به مکه، مردم گروه گروه خدمت ایشان شرفیاب می شدند و دیگر ابن زبیر را رها کردند. ابن زبیر نیز که بیشتر اوقات روز در کنار کعبه، به نماز یا طواف مشغول بود، دو روز پیاپی یا هر دو روز یک بار، نزد امام می آمد و پیوسته به او مشورت می داد. اما وجود امام حسین در مکه بیشتر از همه برای او سنگین بود؛ زیرا می دانست تا امام در مکه حضور دارد، مردم مکه با او بیعت نمی کنند؛ بلکه امام در نزد آنها عظیم تر است و همه از او اطاعت می کنند.
استقبال مردم مکه
نکته درخور توجه از مدت حضور حسین (علیه السّلام) در مکه، استقبال مردم از آن حضرت است. اگرچه بیشتر مردم ساکن مکه از تیره های قریش بودند که به علت رقابت های قبیلگی دیرینه، چندان میانه خوبی با خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نداشتند، ولی چنان که گذشت به سبب موقعیت مذهبی مکه و نزدیک شدن موسم حج، مردم از سایر سرزمین های اسلامی در آن حضور داشتند. همچنین به دلیل شخصیت منفور یزید، که بسیاری از مسلمانان با خلافت او موافق نبودند، امام با استقبال گرم مردم مواجه شد. شیخ مفید می گوید: مردم مکه و کسانی که برای انجام عمره در آنجا به سر می بردند و سایر مردم، خدمت ایشان می رسیدند. ابوحنیفه دینوری می نویسد: مردم نزد حسین بن علی رفت و آمد می کردند و حلقه حلقه به دور او می نشستند. ابن اعثم و خوارزمی برای توصیف نحوه استقبال مردم مکه از امام و خوش حالی آنان از ورود آن حضرت، تعبیر فرح شدید» را به کار برده اند و افزوده اند که مردم، صبح و شب به نزد او می رفتند. ابن اثیر می نویسد: وقتی حسین بن علی (علیه السّلام) وارد مکه شد و استقرار یافت، اهالی آنجا به همراه کسانی که برای عمره آمده بودند و افراد مختلف از اطراف و اکناف، نزد او رفت و آمد می کردند. ابن کثیر نیز می نگارد: مردم در مکه نزد حسین (علیه السّلام) می رفتند و اطرافش می نشستند و سخن او را می شنیدند. او پس از اشاره به حضور ابن زبیر و موقعیت خوب او می گوید:اما با این حال او در نظر مردم، عظمت حسین را نداشت. مردم تنها به حسین تمایل داشتند؛ زیرا او سرور بزرگ، و پسر دختر پیامبر بود و آن روز در روی زمین هیچ کس همتراز و هم شان او نبود؛ لکن حکومت یزید همواره با او خصومت و رقابت داشت. (و مع هذا کله لیس هو معظما عند الناس مثل الحسین، بل الناس انما میلهم الی الحسین لانه السید الکبیر، وابن بنت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلّم فلیس علی وجه الارض یومئذ احد یسامیه ولا یساویه، ولکن الدوله الیزیدیه کانت کلها تناوئه) یکی از برنامه های روزمره امام در مکه، برپا داشتن نماز جماعت بود. وقتی عمرو بن سعید (اشدق) والی مکه این استقبال و رفت و آمدها را به نزد امام دید، نامه ای به یزید نوشت و در آن از نزول و استقرار امام و اهل بیتش در مکه و اجتماع و رفت و آمد مردم نزد ایشان گزارش کرد.
استمداد یزید از ابن عباس
یکی از اقدامات حکومت شام برای جلوگیری از قیام امام حسین (علیه السّلام) در زمان اقامت آن حضرت در مکه، فرستادن نامه به بزرگان و شخصیت های برجسته جامعه آن روز، به ویژه بنی هاشم بود. با این امید که بتوانند توسط آنها در تصمیم گیری امام تاثیر بگذارند. برای نمونه منابع تاریخی در این باره، نامه ای از یزید به ابن عباس ثبت کرده اند. ابن سعد و ابن عساکر در این باره نوشته اند: یزید نامه ای به عبدالله بن عباس نوشت و در آن از رفتن امام به مکه خبر داد و گفت: ما گمان می کنیم مردانی از مشرق نزد او رفته اند و او را به طمع خلافت انداخته اند. تو درباره آنان آگاهی و تجربه داری. اگر حسین چنین کرده است، رابطه خویشاوندی را شکسته و قطع کرده است و تو بزرگ خاندانت و کانون توجه آنان هستی، او را از کوشش برای ایجاد تفرقه بازدار. یزید در پایان نامه اش، اشعاری را در این زمینه برای ابن عباسی و کسانی از قریش که در مکه و مدینه بودند، اضافه کرده بود. ابن عباس در پاسخ نوشت: امیدوارم خروج حسین به سبب امری نباشد که خوشایند تو نیست. من نیز در امر خیرخواهی او نسبت به آنچه خداوند به وسیله آن ایجاد الفت میکند و آشوب و فتنه را فرو مینشاند، کوتاهی نمیکنم. سبط بن جوزی نامه یزید و پاسخ ابن عباس را مفصل آورده است و مفاد آن، قدری با گزارش گذشته فرق دارد.
پاسخ امام به نامه یزید
...
wikifeqh: فعالیت_های_امام_حسین_در_مکه