فضای فشرده

در ریاضیات، بخصوص در توپولوژی عمومی، فشردگی خاصیتی است که مفهوم زیرمجموعه های بسته ( یعنی، شامل همه نقاط حدی اش باشد ) و کراندار ( یعنی تمام نقاطش در فاصله ثابتی از هم قرار داشته باشند ) فضای اقلیدسی را تعمیم می دهد. مثال های آن شامل بازه بسته، یک مستطیل، یا مجموعه متناهی از نقاط می باشد. این مفهوم برای فضاهای توپولوژی عام تری نسبت به فضای اقلیدسی به طرق گوناگونی تعریف می گردد.
یکی از این تعمیم ها این است که یک فضای توپولوژی به طور دنباله ای فشرده است اگر هر دنباله نامتناهی از نقاط فضا دارای زیر دنباله ای نامتناهی باشد که به نقاطی از فضا همگرا گردد. قضیه بولزانو - وایرشتراس بیان می دارد که زیرمجموعه ای از فضای اقلیدسی از جنبه دنباله ای ( که ذکر شد ) فشرده است اگر و تنها اگر بسته و کراندار باشد. لذا، اگر نامتناهی نقطه از بازه واحد بسته انتخاب کنیم، برخی از آن نقاط به میزان دلخواهی به برخی اعداد حقیقی در آن فضا نزدیک خواهند شد. به عنوان مثال، برخی از اعدادی چون 1 2 ، 4 5 ، 1 3 ، 5 6 ، 1 4 ، 6 7 ، . . . حول ۰ ( و برخی دیگر حول ۱ ) انباشته می شوند. همین اعداد در بازه ( 0 , 1 ) حول هیچ نقطه ای انباشته نمی شوند؛ لذا بازه باز فشرده نیست. خود فضای اقلیدسی فشرده نیست، چرا که کراندار نیست. به طور خاص، دنباله نقاط ۰، ۱، ۲، ۳، . . . . هیچ زیر دنباله همگرا به عددی حقیقی ندارد.
در مورد فضاهای توپولوژیکی کلی تر، تعاریف مختلف فشردگی لزوماً معادل نیستند. کاربردی ترین تعریف، که تعریف استانداردی برای مفهوم فشردگی است، بر حسب وجود خانواده متناهی از مجموعه های باز است که فضا را "پوشش" می دهند، یعنی هر نقطه از فضا در یکی از اعضای آن خانواده قرار می گیرد. این تعریف توسط پاول الکساندروف و پاول یوریسون در ۱۹۲۹ معرفی گشت و فضاهای فشرده را به صورت تعمیمی از مجموعه های متناهی نمایان می سازد. در فضاهایی که از دیدگاه این تعریف فشرده هستند، اغلب امکان الصاق کردن اطلاعات موضعی، یعنی اطلاعات مربوط به همسایگی هر نقطه، به احکام متناظر سرتاسری، یعنی مربوط به کل فضا، فراهم می گردد. خیلی از قضایا ویژگی اخیر را مورد بهره برداری قرار می دهند.
برخی مواقع عبارت مجموعه فشرده معادل با فضاهای فشرده در نظر گرفته می شود، اما اغلب منظور از آن یک زیرفضای فشرده از یک فضای توپولوژیست.
در قرن نوزدهم، چندین خاصیت ریاضیاتی پراکنده و ناهمخوان شناخته شده بودند که بعدها مشخص شد پیامدهای فشردگی اند. از سوی دیگر، برنارد بولزانو ( ۱۸۱۷ ) می دانست که هر دنباله کراندار از نقاط ( به عنوان مثال درون خط یا صفحه ) زیر دنباله ای دارد که باید در نهایت به میزان دلخواهی به نقطه ای دیگر که به آن نقطه حدی می گویند میل کند. اثبات بولزانو وابسته به روش دو نیم کردن بود: دنباله مورد نظر درون بازه ای قرار می گرفت که آن بازه به دو بخش مساوی تقسیم می شد، سپس بخشی که شامل بی نهایت عضو از دنبال بود انتخاب می گشت. آنگاه فرایند مذکور دوباره با تقسیم کردن بازه کوچکتر حاصل که از مرحله قبل انتخاب شده بود تکرار می گشت. اهمیت واقعی قضیه بولزانو و روش اثبات آن تا حدود ۵۰ سال بعد، زمانی که مجدداً توسط کارل وایرشتراس کشف شد مشخص نگردید. [ ۱]