فرونشست زمین

فرونشست زمین ( Land Subsidence ) اصطلاحی عمومی است که اشاره به حرکت عمودی و رو به سمت پایین سطح زمین دارد و می تواند توسط فرایندهای طبیعی، فعالیت های انسانی یا هردوی آنها رخ دهد. وجه تمایز فرونشست زمین با حرکت های توده ای[ ۱] در این است که در فرونشست زمین حرکت افقی کمی یا هیچ حرکت افقی در سطح زمین رخ نمی دهد. [ ۲] [ ۳]
نمونه فرایندهایی که منجر به فرونشست زمین می شوند:
• حلال پوشی سنگ کربناته زیرزمین توسط آب های زیرزمینی
• کاهش تخلخل به دلیل Compaction ( : زیر فرایندی در فرایند سنگ شدگی که در آن رسوب به طور متناوب تخلخل خود را به دلیل فشار لایه های بالایی از دست می دهد )
• عقب نشینی گدازه مایع از زیر پوسته ای سنگی و جامد شده زمین
• ساخت معدن
• پمپ کردن مایعات زیر زمین ( همانند آب های زیر زمین و نفت خام )
• بهم ریختگی پوسته توسط نیروهای زمین ساختی
• زمین لرزه
یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی رویهٔ آب زیرزمینی رخ می دهد، فرونشست زمین[ ۴] ( land subsidence ) است. نشست زمین در آبخوان های محصور و نیمه محصور که از مواد آبرفتی تحکیم نشده یا نیمه تحکیم شده تشکیل یافته باشند بیشتر دیده می شود. در اثر برداشت آب زیرزمینی و بیرون آمدن آب از منافذ امکان متراکم شدن مواد تا عمق ۳۰۰ متر فراهم می گردد و هرچه بیشتر برداشت شود، تراکم مواد بیشتر خواهد بود.
نشست زمین باعث ایجاد شکاف های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله های چاه، خرابی ساختمان ها و لوله زایی چاه ها می گردد. لوله زایی به پدیده ای گفته می شود که در آن به دلیل نشست زمین قسمتی از لوله چاه به خارج از سطح زمین رانده می شود. [ ۵]
فرونشست زمین در یک میلیون هکتار از دشت های ایران روی داد رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در جمع خبرنگاران مسائل و معضلات منابع طبیعی کشور را تشریح کرد. خداکرم جلالی به وضعیت نگران کننده منابع آبی کشور اشاره کرد و گفت که بیلان منفی آب های زیرزمینی کشور باعث فرونشست یک میلیون هکتار از عرصه های کشور در مناطق مختلف شده است. نتیجه مدیریت غلط منابع آبی و پیامدهای ناگوار آن به ویژه حفر چاه های مجاز و غیرمجاز هر روز آشکارتر می شود؛ وقتی بی هیچ ضابطه و معیاری چاه عمیق و نیمه عمیق حفر می شود تا کشاورزی ناپایدار توسعه یابد، آبخوان ها خالی می شود، سطح آب های زیرزمینی پایین می رود و در نتیجه ۲۳۰دشت حاصلخیز کشور دچار بحران می شود. [ ۶]