فرنجمشک

ماهیت آن : نوعی از ریحان است نبات و برگ آن اندک بزرگتر و بلندتر و بسیار خوشبو شبیه به بوی قرنفـل و لهـذا آن را قرنفـل بستانی نامند و در تراکیب هر جا قرنفل بستانی مذکور است مراد این است و آن را حبق قرنفلی و ریحان قرنفلی نیز نامند و گوینـد
چون رایحه آن شبیه به رایحـه مشـک اسـت از آن جهـت آن را فرنجمشک نامند و آن دو صنف مـی باشـد یکـی بسـتانی و آن را هندی و دویم برّی و آن را چینی نامند و شاخه ای بستانی آن مربع و مزغب و برگ آن مانند برگ بادرو ج و رنگ آن مابین سـبزی و زردی و مزغب و رایحه آن شبیه به قرنفل و تخم آن بـ ه شـکل زیره و سیاه رنگ مایل به سبزی و از تخم بـالن وگ سـه پهلـوتر و بسیار کوچکتر از آن و منبت آن مجاری آبهـا و شـوره زارهـا و برّی آن را شاخهای مدور و برگهـای آن ریـزه تـر و باریـک تـر شبیه به برگ نمام برّی و ریحان کوهی و با خشونت و با عطریت و تندی زیاده از بستانی و تخم آن شـبیه بـ ه تخـم ریحـان و از آن
درازتر و سه پهلو . منبت آن خراب هها و بیابانها و سنگلاخها .
طبیعت آن : در آخر دویم گرم و خشـک و بـرّی آن گـرم تـر و
یبس این از مرزنجوش و نمام کمتر .
افعال و خواص آن * : اعضاءالر سأ * مفتح سده دماغی و مصفا ت و منخرین اکلاً و شم اً و طلاءو جهت درد سر بارد نافع * . الفـم *
بوی دهان خوش کند و لثـه و دنـدان را محکـم کنـد و رطوبـات فاسده آن را دفع کند. *اعضاءالصـدر * آشـامیدن آن مقـوی دل و جهــت خفقــان و وســواس عــارض از ســودا و بلغــم در قلــب .
*اعضاءالغذاء :* مقوی معده و کبد و هاضم غذای غلیظ و محلـل ریاح و جشای نیکـو آورد و م سـکن مغـص و منبـه اشـتها اسـت .
*اعضاءالنفض * جهت س رزپ و بواسیر شرباً و طلا ءنافع .
المضار : مصدع محرورین و مولد مره سودا و اًشم شرباً، مصلح آن بنفشه و سکنجبین .
مقدار شربت آن : سه درم .
بدل آن : سوسنبر و بادرنجبویه نیز گفته اند و قرنفل نیز و تخم آن بسیار خشک و مجفف منی و هاضم طعام و منعظ و مولد صیبان که به فارسی رشک نامند .
مقدار شربت آن : تا دو درم و چون در سرکه و اشربه و شـراب و آب انگور داخل کنند مانع فساد آنهاست. بدل آن بالنگو