فِرْمی، اِنْریکو (۱۹۰۱ـ۱۹۵۴)(Fermi, Enrico)
فِرْمی، اِنْریکو
فیـزیـک دان ایـتـالیایی تبار امریکایی. در ۱۹۳۸، به جایزۀ نوبل فیزیک دست یافت. این جایزه به سبب اثبات وجود عناصر جدید پرتوزایی که در پی بمباران با نوترون تولید می شوند، و نیز به سبب کشف واکنش های هسته ای ناشی از نوترون های کم انرژی به او اعطا شد. پژوهش او مبنای مطالعاتی بود که به تولید بمب اتمی و انرژی هسته ای انجامید. فرمی نخستین رآکتور هسته ای را در ۱۹۴۲، در دانشگاه شیکاگو ساخت و بعد از آن هم در پروژۀ منهتن برای ساخت بمب اتمی مشارکت کرد. در زمینۀ نیروی هسته ای ضعیف، که یکی از نیروهای بنیادی طبیعت و دربردارندۀ واپاشی بتازاست، تحقیقاتی نظری انجام داد.بمباران نوترونی و جایزۀ نوبل. در پی تحقیقات ژولیو ـ کوری، که در ۱۹۳۴ منجر به کشف پرتوزایی مصنوعی براثر بمباران با ذرات آلفا شد، فرمی به کمک بمباران با نوترون به تولید ایزوتوپ های جدید پرتوزا پرداخت. نوترون، برخلاف ذرۀ آلفا که بار مثبت دارد، ذره ای بی بار است. فرمی تشخیص داده بود که نوترون برای بمباران هستۀ هدفی که بار مثبت دارد، اتلاف انرژی کمتری خواهد داشت. همچنین، پی برده بود که قطعه ای از موم پارافین یا پوششی از آب در اطراف چشمۀ نوترون، می تواند نوترون های کند یا نوترون های «گرمایی» پدید آورد. نوترون های کند، به علت این که مدت بیشتری در مجاورت هستۀ هدف می مانند و شانس بیشتری برای جذب شدن دارند، ذره های مؤثرتری برای تولید عناصر مصنوعی جدیدند. با این همه، او موفق به تعبیر آزمایش هایی نشد که در آن ها اورانیوم با نوترون بمباران می شد، و نتوانست شکافت هسته ای به وقوع پیوسته را تشخیص دهد. در عوض، گمان می کرد دو عنصر فرااورانیوم در پی این بمباران تولید می شوند. در ۱۹۳۸، لیزه مایتنر و اوتو فریش شکافت هسته ای را توضیح دادند.
رآکتورهای هسته ای و بمب اتمی. فرمی با ساختن نخستین رآکتور هسته ای، که در آن زمان پیل اتمی نامیده می شد، کار در زمینۀ شکافت اورانیوم به کمک نوترون را در ایالات متحده امریکا ادامه داد. علت آن که رآکتور را پیل می نامیدند، به کارگیری انباره ای از قطعات گرافیتی خالص به مثابۀ کُندساز به منظور کندسازی نوترون ها بود و پیل را به معنی پشته یا انبارۀ قطعات به کار می بردند. در آن زمان، قطعات گرافیتی را سوراخ می کردند و میله های اورانیوم غنی شده را در آن جای می دادند. برای محدودسازی تعداد نوترون های کندی که آمادۀ ایجاد شکافت در اورانیوم بودند، میله های جذب کنندۀ نوترون را، با نام میله های کنترل، در داخل انباره فرو می بردند یا از درون آن خارج می کردند. این رآکتور را در زمین بازی اسکواش دانشگاه شیکاگو ساخته بودند. در بعدازظهر دوم دسامبر ۱۹۴۲، میله های کنترل را بیرون کشیدند و واکنش هسته ای زنجیری خودنگه دار برای نخستین بار شروع به کار کرد. دو سال بعد، ایالات متحده امریکا به کمک گروهی به رهبری آرتور کامپتون و فرمی بمبی اتمی ساخت که در آن همان واکنش هسته ای، اما از نوع کنترل نشده اتفاق می افتاد و منجر به انفجار هسته ای می شد.
'واپاشی بتازا و نوترینو'در پژوهش های تجربی. فرمی در زمینۀ واپاشی بتازا در مواد پرتوزا شواهد بیشتری به دست داد که وجود نوترینو را تأیید می کردند. نوترینو ذره ای بود که فیزیک دان اتریشی، ولفگانگ پائولی، وجود آن را پیش بینی کرده بود. فرمی در رم زاده شد و در پیزا، گوتینگن آلمان، و لیدن هلند درس خواند. از ۱۹۲۶ تا ۱۹۳۸، در دانشگاه رم استاد فیزیک نظری بود و در آن جا کتاب مقدمه ای بر فیزیک را نوشت (۱۹۲۸). این کتاب نخستین متن درسی در زمینۀ فیزیک جدید بود که در ایتالیا منتشر می شد. ظهور فاشیسم در ایتالیا، فرمی را وادار به مهاجرت به ایالات متحده امریکا کرد. از ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۲، استاد دانشگاه کلمبیا در نیویورک بود. در پایان جنگ جهانی دوم در ۱۹۴۵، به تابعیت ایالات متحده امریکا درآمد و در مقام استاد فیزیک به دانشگاه شیکاگو بازگشت تا به پژوهش هایش ادامه دهد. فرمی با همکاری فیزیک دان بریتانیایی، پاول دیراک، آمار کوانتومی ذراتی با اسپین هاییبا مضراب فرد۲/۱ (یک دوم) را بررسی کرد. این نوع ذرات را به افتخار او فرمیون می نامند.
فِرْمی، اِنْریکو
فیـزیـک دان ایـتـالیایی تبار امریکایی. در ۱۹۳۸، به جایزۀ نوبل فیزیک دست یافت. این جایزه به سبب اثبات وجود عناصر جدید پرتوزایی که در پی بمباران با نوترون تولید می شوند، و نیز به سبب کشف واکنش های هسته ای ناشی از نوترون های کم انرژی به او اعطا شد. پژوهش او مبنای مطالعاتی بود که به تولید بمب اتمی و انرژی هسته ای انجامید. فرمی نخستین رآکتور هسته ای را در ۱۹۴۲، در دانشگاه شیکاگو ساخت و بعد از آن هم در پروژۀ منهتن برای ساخت بمب اتمی مشارکت کرد. در زمینۀ نیروی هسته ای ضعیف، که یکی از نیروهای بنیادی طبیعت و دربردارندۀ واپاشی بتازاست، تحقیقاتی نظری انجام داد.بمباران نوترونی و جایزۀ نوبل. در پی تحقیقات ژولیو ـ کوری، که در ۱۹۳۴ منجر به کشف پرتوزایی مصنوعی براثر بمباران با ذرات آلفا شد، فرمی به کمک بمباران با نوترون به تولید ایزوتوپ های جدید پرتوزا پرداخت. نوترون، برخلاف ذرۀ آلفا که بار مثبت دارد، ذره ای بی بار است. فرمی تشخیص داده بود که نوترون برای بمباران هستۀ هدفی که بار مثبت دارد، اتلاف انرژی کمتری خواهد داشت. همچنین، پی برده بود که قطعه ای از موم پارافین یا پوششی از آب در اطراف چشمۀ نوترون، می تواند نوترون های کند یا نوترون های «گرمایی» پدید آورد. نوترون های کند، به علت این که مدت بیشتری در مجاورت هستۀ هدف می مانند و شانس بیشتری برای جذب شدن دارند، ذره های مؤثرتری برای تولید عناصر مصنوعی جدیدند. با این همه، او موفق به تعبیر آزمایش هایی نشد که در آن ها اورانیوم با نوترون بمباران می شد، و نتوانست شکافت هسته ای به وقوع پیوسته را تشخیص دهد. در عوض، گمان می کرد دو عنصر فرااورانیوم در پی این بمباران تولید می شوند. در ۱۹۳۸، لیزه مایتنر و اوتو فریش شکافت هسته ای را توضیح دادند.
رآکتورهای هسته ای و بمب اتمی. فرمی با ساختن نخستین رآکتور هسته ای، که در آن زمان پیل اتمی نامیده می شد، کار در زمینۀ شکافت اورانیوم به کمک نوترون را در ایالات متحده امریکا ادامه داد. علت آن که رآکتور را پیل می نامیدند، به کارگیری انباره ای از قطعات گرافیتی خالص به مثابۀ کُندساز به منظور کندسازی نوترون ها بود و پیل را به معنی پشته یا انبارۀ قطعات به کار می بردند. در آن زمان، قطعات گرافیتی را سوراخ می کردند و میله های اورانیوم غنی شده را در آن جای می دادند. برای محدودسازی تعداد نوترون های کندی که آمادۀ ایجاد شکافت در اورانیوم بودند، میله های جذب کنندۀ نوترون را، با نام میله های کنترل، در داخل انباره فرو می بردند یا از درون آن خارج می کردند. این رآکتور را در زمین بازی اسکواش دانشگاه شیکاگو ساخته بودند. در بعدازظهر دوم دسامبر ۱۹۴۲، میله های کنترل را بیرون کشیدند و واکنش هسته ای زنجیری خودنگه دار برای نخستین بار شروع به کار کرد. دو سال بعد، ایالات متحده امریکا به کمک گروهی به رهبری آرتور کامپتون و فرمی بمبی اتمی ساخت که در آن همان واکنش هسته ای، اما از نوع کنترل نشده اتفاق می افتاد و منجر به انفجار هسته ای می شد.
'واپاشی بتازا و نوترینو'در پژوهش های تجربی. فرمی در زمینۀ واپاشی بتازا در مواد پرتوزا شواهد بیشتری به دست داد که وجود نوترینو را تأیید می کردند. نوترینو ذره ای بود که فیزیک دان اتریشی، ولفگانگ پائولی، وجود آن را پیش بینی کرده بود. فرمی در رم زاده شد و در پیزا، گوتینگن آلمان، و لیدن هلند درس خواند. از ۱۹۲۶ تا ۱۹۳۸، در دانشگاه رم استاد فیزیک نظری بود و در آن جا کتاب مقدمه ای بر فیزیک را نوشت (۱۹۲۸). این کتاب نخستین متن درسی در زمینۀ فیزیک جدید بود که در ایتالیا منتشر می شد. ظهور فاشیسم در ایتالیا، فرمی را وادار به مهاجرت به ایالات متحده امریکا کرد. از ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۲، استاد دانشگاه کلمبیا در نیویورک بود. در پایان جنگ جهانی دوم در ۱۹۴۵، به تابعیت ایالات متحده امریکا درآمد و در مقام استاد فیزیک به دانشگاه شیکاگو بازگشت تا به پژوهش هایش ادامه دهد. فرمی با همکاری فیزیک دان بریتانیایی، پاول دیراک، آمار کوانتومی ذراتی با اسپین هاییبا مضراب فرد۲/۱ (یک دوم) را بررسی کرد. این نوع ذرات را به افتخار او فرمیون می نامند.
wikijoo: فرمی،_انریکو_(۱۹۰۱ـ۱۹۵۴)