فرمالیسم روسی

فرمالیسم روسی Russian Formalism
مکتبی روسی در نقد ادبی که در قرن بیستم پدید آمد. دو گروه تشکیل دهندة آن عبارت بودند از: اوپویاز (ساخته از سرواژگانی روسی به معنی «انجمن مطالعة زبان شعر») که در 1916 در سن پترزبورگ به رهبری ویکتور اشکلوفسکی شکل گرفت؛ و حلقة زبان شناسی مسکو که در 1915 به وجود آمد. هر دو گروه از شیوه های زبان شناختی فردینان دو سوسور بهره می بردند. فرمالیست ها با این که مفروضاتشان تاحدود زیادی مبتنی بر آرا سمبولیست ها دربارة استقلال متن و جدایی کاربرد ادبی از دیگر کاربردهای زبان بود، کوشیدند گفتمان انتقادی خود را از نقد سمبولیستی عینی تر و علمی تر کنند. فرمالیست ها که نسبت نزدیکی با فتوریست های روسی داشتند و مخالف نقد جامعه شناختی بودند، با تحلیل شیوه ای که ادبیات به ویژه شعر می توانست موجب دگرگونی هنری یا «بیگانه سازی» زبان رایج گردد، باعث «تأکید بر خود رسانه» شدند. در کار آن ها کفة فرم و تکنیک سنگین تر از کفة مضمون و محتوا شد. فرمالیسم اگرچه همیشه مورد نفرت منتقدان مارکسیست بود در اتحاد شوروی مکتب مهمی به شمار می رفت، تا این که در 1929 به اتهام نداشتن بینش سیاسی مورد غضب قرار گرفت. بعدها به ویژه با کار رومن یاکوبسن، زبان شناس ساخت گرا، در غرب و به ویژه در قالب مکتب انگلیسی ـ امریکایی نقد نو که گاه فرمالیسم نیز نامیده می شود، نفوذ پیدا کرد.
13010200