فرارفت

فرارفت [ ۱] [ ۲] ( به فرانسوی: advection ) ، انتقال یک ماده یا کمیت همراه با حرکت توده ای یک سیال می باشد. کمیاتی که همراه ماده منتقل می شوند خواص پایسته همانند انرژی هستند. مثالی از فرارفت، جابه جایی آلاینده یا گل و لای در یک رودخانه از طریق جریان سیال توده ای آب است. مثال رایج دیگر، انرژی یا انتالپی است. در اینجا منظور از سیال هر ماده دارای انرژی گرمایی مانند آب یا هوا است.
سیال در طی فرارفت برخی کمیت های پایسته یا مواد را منتقل می کند. حر کت سیال به صورت یک میدان برداری در ریاضیات توصیف می شود. ماده منتقل شده یا یک میدان اسکالر که نشان دهنده توزیع آن در فضا است، توصیف می شود. در فرارفت حتماً باید جریانی در سیال وجود داشته باشد. به این دلیل، در اجسام صلب انتقال رخ نمی دهد. فرارفت، جابه جایی ماده در فرایندهای پخش مولکولی را شامل نمی شود.
در هواشناسی و اقیانوس شناسی فیزیکی، فرارفت اغلب به به جابه جایی برخی خواص اتمسفر یا اقیانوس از قبیل گرما، رطوبت، … اشاره دارد. فرارفت برای تشکیل ابرهای باران زا اهمیت دارد.
فرارفت توسط فرهنگستان تصویب شده است، اما در متون علمی و فنی به صورت های زیر نیز به کار رفته است:
• انتقال افقی
• وزش
• ادوکسیون
• انتقال در متون فیزیک
فرارفت گاهی اوقات با فرایند فراگیرتر همرفت، که ترکیبی از انتقال فرارفتی و انتقال انتشاری است، اشتباه گرفته می شود. واژه انتقال گاهی هم معنی همرفت به کار می رود. با این حال از نظر فنی، همرفت نوعی جابه جایی شامل هم انتقال و هم انتشار است. جابه جایی انتقالی حرکت برخی چیزها را با جریان توده ای مانند جریان رودخانه را توصیف می کند.
در هواشناسی و اقیانوس شناسی فیزیکی، منظور از انتقال جابه جایی افقی برخی خصوصیات اتمسفر یا اقیانوس، از قبیل گرما، رطوبت یا Salinity است و همرفت عموماً به جابه جایی عمودی ( انتقال عمودی ) اشاره دارد.
معادله انتقال یک معادله دیفرانسیل جزئی است که حرکت یک میدان اسکار پایسته را وقتی با یک میدان برداری سرعت منتقل می شود را توصیف می کند. این معادله از قانون پایستگی میدان اسکالر همراه با قضیه گاوس به دست می آید.
یک مثال روشن از انتقال، جابه جایی جوهر است که در رودخانه پخش می شود. رودخانه که جریان دارد، جوهر از طریق انتقال به پایین دست رودخانه حرکت می کند. جابه جایی آب جوهر را هم جابه جا می کند. اگر جوهر به دیاچه ساکن بدون جریان آب اضافه شود جوهر از نقطه منبع به اطراف آن در آب پراکنده می شود. در این حالت انتقال گفته نمی شود بلکه این حالت پخش است و نوعی همرفت رخ می دهد.