فتوحات مکیه

[ویکی فقه] کتاب فتوحات مکیه، تألیف بلندآوازه ترین عارف جهان اسلام محیی الدین عربی است. در خطبه کتاب عنوان کامل آن چنین آمده است «الفتوحات المکیة فی معرفة الأسرار المالکیة و الملکیة».
انتخاب این نام از آن جهت است که کتاب دربردارنده مجموعه ای از مکاشفات غیبی مؤلف در مکه معظمه و در هنگام طواف بیت الله الحرام و عکوف در بارگاه الهی است.چنانکه می گوید: «و سمیتها رسالة الفتوحات المکیة فی معرفة الأسرار المالکیة و الملکیة إذ کان الأغلب فیما أودعت هذه الرسالة ما فتح الله به علی عند طوافی ببیته المکرم أو قعودی مراقبا له بحرمه الشریف المعظم. »
مؤلف
مؤلف کتاب، عارف نامدار «ابوبکر محمد بن علی بن محمد بن احمد بن عبدالله بن حاتم طایی » مکنی به ابن عربی و ملقب به محیی الدین (۶۳۸-۵۶۰ ه. ق) است و موضوع آن عرفان و به خصوص عرفان نظری است، هر چند در این کتاب آموزه های فراوانی از علوم مختلف گرد آمده و از این جهت به آن عنوان دایرة المعارف داده اند اما همه این آموزه ها در راستای غرض اصلی کتاب که تبیین اصول اساسی عرفان نظری و بیان منازل و مقامات در سیر و سلوک عرفانی است قرار گرفته است و لذا این کتاب یکی از مبسوط ترین و بهترین منابع عرفانی به شمار می رود.
انگیزه تألیف
ابن عربی در مورد انگیزه تألیف فتوحات می گوید: «پس از این که در تونس از ولی خود ابومحمد عبد العزیز (ابو محمد بن ابی بکر قرشی از عارفان بزرگ آن دیار) جدا شدم و به قصد زیارت خانه خدا به سمت مکه عزیمت نمودم، در مکه خداوند در خاطرم افکند تا فنون معارفی را که در غیبت خود تحصیل نموده بودم به ولی خود بشناسانم و از جواهر علومی که به آن دست یافته بودم به او هدیه نمایم لذا این رساله را برای او و همه یاران پاک و برگزیده و صوفیان حقیقت جو و نیز برای دوستمان عبدالله بدر حبشی تألیف نمودم. »بنابراین، هر چند ارادت ابن عربی به عارف بزرگ ابو محمد عبد العزیز محرک او در تألیف کتاب بوده، اما به این نکته نیز اشاره نموده که کتاب پاسخی است به نیاز کسانی که با ضمیری پاک، جویای حقیقت و در پی نیل به واقعیت اند.
آغاز و انجام تألیف
...

[ویکی اهل البیت] این کتاب اثر ابن عربی بوده و به موضوع تصوف اختصاص دارد.
«فتوحات مکیه» کتاب معروف و مهم «محی الدین ابن العربی» در تصوف شامل چهار مجلد بزرگ و دربرگیرنده همه معارف و علوم صوفیه مطابق مذهب و طریقة محی الدین است.
فتوحات مکیه مفصل ترین کتاب متصوفه و مشتمل بر 560 فصل است که مولف در فصل پایانی تمام مندرجات آن را خلاصه کرده است. لازم به ذکر است بسیاری از مطالب این کتاب را بدون تاویل به رموز و اسرار نمی توان قبول کرد. فتوحات مکیه را صدا و انعکاس صوفیانة احیاء العلوم غزالی خوانده اند و گفته اند وقتی محی الدین از ابن فارض اجازه خواست تا قصیدة تانیة او را شرح کند، وی گفت که فتوحات مکیة تو، شرح آن است.

فُتوحاتِ مَکّیّه
(عنوان کامل: الفُتوحاتُ الْمَکّیّه فِی الْاَسْرارِالْمالِکیّة و الْمَلِکیّة) تألیف ابن عربی، دایرةالمعارف گونه ای به عربی، در شرح و ایضاح قریب به اتفاق مباحث و معارف صوفیه، بازپیراسته در ۶۳۲ـ ۶۳۶ق. فتوحات مکیه از مهم ترین آثار صوفیانه، و به قولی، جامع ترین اثر صوفیانه در تاریخ تصوف اسلامی است. ابن عربی ابتدا آن را در ۵۵۹ـ ۶۲۹ق تألیف کرد و باری دیگر، در ۶۳۲ـ ۶۳۶ق، تحریری نو از آن به دست داد و به احمد بن ابوبکر قرشی اهدا کرد. دست نویس ابن عربی از تحریر دوم برجا مانده است. فتوحات مکیه در شش فصل و ۵۶۰ باب تدوین شده و مؤلف در آن ضمن گردآوری مجموع معارف پیشینیان، یافته های خود را نیز بدان افزوده است. مؤلف در بهره های مختلفِ این اثر از آگاهی های فلسفی و کلامی نیز بهره برده، و عبدالوهاب شعرانی در دو نوبت آن را خلاصه کرده است و شماری از بزرگان عرفان اسلامی، ازجمله عبدالقادر گیلانی، بر بخش هایی از آن شرح نوشته اند. این مجموعه نخست در ۴ مجلد بزرگ و سپس حدود یک سوم آن در ۱۳ مجلّد به تصحیح انتقادی عثمان یحیی به چاپ رسیده است.