فتح بن خاقان

فَتح بن خاقان (ح ۲۰۰ـ۲۴۷ق)
ادیب، شاعر و دولتمرد تُرک تبار عرب، وزیر و کاتب متوکل خلیفۀ عباسی. پدرش از سرداران ترک سپاه عباسیان بود. پس از به خلافت رسیدن متوکل، کاتب او شد (۲۳۲ق) و در ۲۳۵/۲۳۶ق در مقام ناظر خلیفه به سامرا رفت. مدت کوتاهی عهده دار حکومت مصر بود (۲۴۲ق)، در ۲۴۴ق حکمران دمشق شد، و سپس به وزارت رسید. از دوست داران شعر و ادب، و خانه اش محفل دانشوران به ویژه ادیبان بود؛ با شاعران و ادیبانی چون بُحتری و جاحظ دوستی داشت. گویند دوستی او با خلیفه چنان بود که متوکل او را به برادر خواندگی خود پذیرفت. فتح، کتابخانۀ بزرگی نیز از کتب علوم غیر دینی داشته است. سرانجام، به همراه خلیفه متوکل، به دست سرداران ترکِ منتصر کشته شد. آثارش باقی نمانده، فقط یاقوت حموی در معجم الادباء پاره ای از ابیات و نام برخی از تألیفاتش را ذکر کرده است. ازجمله آثار اوست: اختلاف الملوک؛ الروضة و الزهر؛ الصید الجارح.