فارسی نگاری در فقه

[ویکی فقه] مجله (کاوشی نو در فقه اسلامی ) را در سال ۱۳۷۳ به انگیزه پاسخ گویی به خواست مقام معظم رهبری که فرمود: (یک مجلّه تخصصی فقه در حوزه علمیه قم به وجود بیاید، تا فضلای جوان و نورس، فرصت پیدا کنند، افکار نو و برداشت های جدید فقهی خود را در آن مجلات، مطرح کنند. این جور افراد باید شناخته شوند.) پی ریختیم و از فاضلان و فرهیختگان خوش فکر و نوآور حوزوی دعوت به همکاری کردیم که خوشبختانه مورد استقبال قرار گرفت.
زبان آن را فارسی گزیدیم، تا افزون بر آن فایده مهم، به پرسش ها، شبهه ها، علاقه ها و نیازهای زیر، پاسخ دهیم. ۱. پاسخ به رویکرد مردمی که برای فهم همه سویه اسلام و معارف دین ، چشم به حوزه های علمیه دوخته اند. بی گمان بخش مهمی از این معارف را مسائل فقهی تشکیل می دهند نیاز به تحلیل و بررسی ژرف، گسترده و همه سویه دارند. بسیاری از دینداران و مؤمنان، با باور ژرف پای بندی دقیق به احکام شرع ، خواهان آنند تا بر فهم خود نسبت به احکام شرعی بیفزایند و روشن است رساله های عملیه کنونی، با همه زیبایی ها و خوبی ها و راهگشایی هایی که دارند، نمی توانند پاسخ گوی این نیاز باشند. ۲. بسیاری از شبهه ها و پرسش ها به فقه و مسائل آن، پس از انقلاب دامن گستر و ژرف اسلامی در ایران پدید آمده و با به میدان آمدن فقه در تمامی عرصه های زندگی بر حجم و گوناگونی این پرسش ها افزوده شده است. فضای به وجود آمده پس از انقلاب این پرسش ها را از دایره نشست های کوچک علمی به انجمن گاه های بزرگ فرهنگی علمی و حتی مطبوعات و رسانه های همگانی کشانده است. بی گمان پاسخ درخور به این پرسش ها و دفاع درست از فقه، نیاز به بررسی و تحلیل مسائل فقهی و ارائه آن ها به زبان امروزین جامعه دارد. ۳. فقه در مقایسه با دو دانش مهم دیگر: کلام و اخلاق ، جایگاه درخور و شایسته ای در عرصه زبان فارسی ندارد نوشته های گران ارجی در عقائد و اخلاق، به گونه مستدل و به شرح بارهای بار به زبان فارسی عرضه شده است، ولی در فقه ، هنوز یک اثر قوی و استوار، که تمامی مسائل فقهی را با استدلال و به زبان امروزین، در برداشته باشد، نداریم. متأسفانه نتیجه این کم توجهی آن شده تا فقه که بخش مهم و گسترده ای از معارف اسلامی را تشکیل می دهد، از زبان عرضه برای فهم عموم بی بهره گردد و خواستاران از فهم این بخش از معارف دین ، باز مانند، مخالفان دین هم از همین تهی گاه و رخنه و روزنه استفاده کرده و به قلعه و برج و باروی فقه یورش آورده اند. با انگیزه هایی از این دست، نخستین مجله فقه استدلالی به زبان فارسی را به خواستاران و دوستاران معارف اسلامی تقدیم کردیم و تاکنون که بیستمین شماره آن را پیش روی دارید، توانسته ایم در حد توان و با سرمایه ناچیز خود، به گزاره ها و موضوع ها و مسائل گوناگون فقهی از همان زاویه پاسخ گویی به پرسش ها و شبهه ها بپردازیم و در مقوله هایی همچون: فقه و مقوله های هنری، روابط بین الملل، خمس در نظام اسلامی، رؤیت هلال و حکم حاکم، ربا و تورم و…، با خوانندگان و فرهیختگان سخن بگوییم.
مخالفان طرح فارسی نگاری فقه
از همان شماره های نخست، بسیاری از بزرگان تشویق مان کردند و فاضلان حوزه با ارسال مقاله های خویش، به یاری ما برخاستند که خداوند یارشان بادا. در این میان، شماری هم این روش را نپسندیدند و بر چنین شیوه ای در ارائه فقه خرده گرفتند:۱. برخلاف روش شناخته شده بین فقیهان است. فقهای ما فقه استدلالی را به زبان عربی ارائه می کردند و در غیر عربی، به صورت استفتا و پاسخ به پرسش ها بوده است. ۲. فقه دانش تخصصی است، با زبانی ویژه که برای ناآشنایان به آن زبان، فایده ای ندارد. ۳. آشفتگی در باورهای عمومی: وقتی در مجلّه نظریه ای برخلاف آنچه مشهود و شناخته شده میان مردم است به عنوان نوآوری ارائه می شود، مردمی که دانش لازم را نسبت به این علم ندارند، نسبت به دیگر باورهای خود نیز دچار تردید می شوند. در مثل وقتی نوشته می شود: پاک کردن چیزهای نجس، تنها با آب نیست، بلکه هر چیزی که نجاست را از بین ببرد، مانند: مواد ضدعفونی کننده، پاک کننده خواهد بود، چون ملاک از بین بردن نجاست، شستن با آب است. این برخلاف باور عمومی مردم است و به طور طبیعی تردید در چنین باورهایی، به دیگر موارد نیز، سریان می یابد.
ویژگی های دو محقق بزرگ خوانسار
از آن جا که فارسی نگاری در عرصه معارف اسلامی ، بویژه فقه استدلالی، از ویژگی های دو محقق بزرگ خوانسار: آقا جمال و آقا رضی است، کنگره بزرگداشت این بزرگان بهانه ای شد تا با دستمایه قراردادن آثار این بزرگان پاسخ برخی از این پرسش ها و دل نگرانی ها را بدهیم.
← فارسی نگاری در عرصه فقه استدلالی
...