فارس، استان
فارس، استان
واقع در جنوب ایران. از شمال به استان اصفهان، از شمال شرقی به استان یزد، از شرق به استان های کرمان و هرمزگان، از جنوب به استان های هرمزگان و بوشهر، از غرب به استان های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، و اصفهان محدود است. از بزرگ ترین و باستانی ترین استان های ایران به شمار می رود. دنبالۀ جنوبی کوهستان زاگرس، سراسر استان فارس را فراگرفته و رودخانه ها و دریاچه های متعددی را در دره های خود جای داده است. کوه سفید، واقع در شهرستان اقلید، با ارتفاع ۳,۹۴۳ متر، بلندترین کوه این استان است و کوه های موسی خانی، برآفتاب، خطابان، خرمن کوه، و دَلو و بسیاری کوه های دیگر که ارتفاعشان بالاتر از ۲,۵۰۰ متر است، بدنۀ ارتفاعی این استان را تشکیل می دهند. رودخانه های کُر و قره آغاج ازجمله رودخانه های مهمی به شمار می روند که در دره های موازی این استان جریان دارند و دریاچه های بختگان، مهارلو، فامور، و طشک نیز دره های دیگر آن را به خود اختصاص داده اند. اقلیم استان فارس در ارتفاعات معتدل و در دره ها و اراضی پست معتدلِ مایل به گرم و از نظر بارندگی جزو نواحی نیمه خشک تا خشک است. علاوه بر استعداد طبیعی، سدهای متعددی که بر روی رودخانه های این استان بسته شده اند، بر ظرفیت کشاورزی آن افزوده اند و آن را در ردیف یکی از حاصل خیزترین استان های کشور قرار داده اند. مهم ترین فرآورده های کشاورزی آن عبارت اند از گندم، جو، برنج، خرما، حبوبات، محصولات جالیزی، انگور، انواع میوه و صیفی جات، مرکبات، و چغندر قند. برخی از فعالیت های صنعتی و اقتصادی آن عبارت اند از ریخته گری، صنایع ساختمانی، پتروشیمی، صنایع الکتریکی، شیشه و بلور، لاستیک و پلاستیک، قند و شکر، کنسرو و مواد غذایی، لبنیات، فرآورده های گوشتی و شیلات، تولید الکتریسیته و سیمان، و پالایش نفت. نفت و گاز طبیعی، سیلیس و کوارتز، سنگ های تزیینی و ساختمانی، و دیگر معادن غیرفلزی از کانی های این استان محسوب می شوند؛ صنعت گردشگری آن نیز اهمیت فراوانی دارد. استان فارس با ۴,۳۳۶,۸۷۸ نفر جمعیت (۱۳۸۵) از ۲۲ شهرستان و ۶۹ بخش با مرکزیت اداری شهر شیراز تشکیل شده است و شهرهای مهم آن عبارت اند از آباده، اقلید، اردکان، مرودشت، نورآباد، کازرون، نی ریز، فسا، فیروزآباد، جهرم، داراب، ارسنجان، و لار. پارس (فارس) در تاریخ ایران باستان و حتی بعد از اسلام نقش والایی داشته است. هخامنشیان که خود را پارسی نیز می نامیدند، از همین سرزمین برخاستند و نخستین امپراتوری بزرگ تاریخ را تأسیس کردند و آثار فراوانی از خود به یادگار گذاشتند، که تخت جمشید، پازارگاد، و نقش رستم از آن جمله اند. ساسانیان که آنان نیز پارسی تبار بودند، به این سرزمین توجهی خاص داشتند و آن را به پنج گروه با نام های اَرگان، اردشیر خُرّه، دارابگِرد، شاپور خُرّه، و استخر تقسیم کرده بودند. پارسی ها درمقابل حملۀ اعراب به ایران سرسختانه از خود دفاع کردند و حتی چندبار سپاهیان عرب را شکست دادند، ولی سرانجام در مقابل یورش های بی امان مسلمانان تسلیم شدند و شهرهای مهم پارس آن زمان ـ استخر، توّج، دارابِگرد، فسا، و شیراز ـ را به آنان واگذار کردند. اصطلاح فارس، که معرب پارس باستان است، از همین زمان متداول شد. خلفای عباسی بر وسعت قلمرو فارس افزودند و یزد و حتی نواحی مجاور کویر را نیز به این سرزمین ملحق کردند. یعقوب لیث صفاری فارس را از خلفای عرب گرفت و شیراز را به پایتختی خود برگزید و برادرش عمرو لیث مسجد جامع بزرگی در آن شهر بنا نهاد. پس از صفاریان، آل بویه بر فارس چیره شدند و دیالمۀ فارس را تأسیس کردند و عضدالدولۀ دیلمی بندر امیر را بر روی رودخانۀ کُر احداث کرد. سلجوقیان نیز چندی بر فارس حاکم شدند و سلسلۀ اتابکان فارس را تأسیس کردند. فارس از ۷۳۱ تا ۷۷۱ش در تصرف آل مظفر بود. شاه اسماعیل اول صفوی در ۸۸۳ش فارس را تصرف کرد و شاه عباس صفوی اول ، امام قلی خان را به حکومت فارس منصوب کرد. فارس از حملۀ افغان ها به ایران و جنگ نادرشاه با آنان بی نصیب نماند و آسیب فراوان دید، ولی کریم خان زند که پس از مرگ نادرشاه به سلطنت ایران نشست، شیراز را به پایتختی خود برگزید و صلح، آبادانی، و امنیت را به آن سرزمین بازگرداند. فارس در جنگ های آغامحمدخان قاجار و لطفعلی خان زند باردیگر دستخوش آسیب و ناامنی شد، ولی با روی کار آمدن خاندان قاجار، امنیت و آرامش دوباره به فارس بازگشت و غیر از مواردی چون تصرف خارک و بوشهر به دست انگلیسی ها و مبارزۀ دلیران تنگستانی برضد بیگانگان و فتنۀ باب، اتفاق مهم دیگری در آن جا روی نداد، و طی ۸۰ سال اخیر به سرعت روبه آبادانی و توسعه نهاد. در تقسیمات کشوری ۱۲۸۵ش فارس، کهگیلویه، و بنادر و جزایر خلیج فارس با هم ایالت فارس را تشکیل می دادند. در ۱۳۱۶ش نواحی فارس امروزی از ایالت مزبور جدا شد و استان فارس را با نام استان هفتم پدید آورد. در تقسیمات بعدی شمارۀ استان ها حذف شد و نام استان فارس رسمیت یافت.
فارس، استان
واقع در جنوب ایران. از شمال به استان اصفهان، از شمال شرقی به استان یزد، از شرق به استان های کرمان و هرمزگان، از جنوب به استان های هرمزگان و بوشهر، از غرب به استان های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، و اصفهان محدود است. از بزرگ ترین و باستانی ترین استان های ایران به شمار می رود. دنبالۀ جنوبی کوهستان زاگرس، سراسر استان فارس را فراگرفته و رودخانه ها و دریاچه های متعددی را در دره های خود جای داده است. کوه سفید، واقع در شهرستان اقلید، با ارتفاع ۳,۹۴۳ متر، بلندترین کوه این استان است و کوه های موسی خانی، برآفتاب، خطابان، خرمن کوه، و دَلو و بسیاری کوه های دیگر که ارتفاعشان بالاتر از ۲,۵۰۰ متر است، بدنۀ ارتفاعی این استان را تشکیل می دهند. رودخانه های کُر و قره آغاج ازجمله رودخانه های مهمی به شمار می روند که در دره های موازی این استان جریان دارند و دریاچه های بختگان، مهارلو، فامور، و طشک نیز دره های دیگر آن را به خود اختصاص داده اند. اقلیم استان فارس در ارتفاعات معتدل و در دره ها و اراضی پست معتدلِ مایل به گرم و از نظر بارندگی جزو نواحی نیمه خشک تا خشک است. علاوه بر استعداد طبیعی، سدهای متعددی که بر روی رودخانه های این استان بسته شده اند، بر ظرفیت کشاورزی آن افزوده اند و آن را در ردیف یکی از حاصل خیزترین استان های کشور قرار داده اند. مهم ترین فرآورده های کشاورزی آن عبارت اند از گندم، جو، برنج، خرما، حبوبات، محصولات جالیزی، انگور، انواع میوه و صیفی جات، مرکبات، و چغندر قند. برخی از فعالیت های صنعتی و اقتصادی آن عبارت اند از ریخته گری، صنایع ساختمانی، پتروشیمی، صنایع الکتریکی، شیشه و بلور، لاستیک و پلاستیک، قند و شکر، کنسرو و مواد غذایی، لبنیات، فرآورده های گوشتی و شیلات، تولید الکتریسیته و سیمان، و پالایش نفت. نفت و گاز طبیعی، سیلیس و کوارتز، سنگ های تزیینی و ساختمانی، و دیگر معادن غیرفلزی از کانی های این استان محسوب می شوند؛ صنعت گردشگری آن نیز اهمیت فراوانی دارد. استان فارس با ۴,۳۳۶,۸۷۸ نفر جمعیت (۱۳۸۵) از ۲۲ شهرستان و ۶۹ بخش با مرکزیت اداری شهر شیراز تشکیل شده است و شهرهای مهم آن عبارت اند از آباده، اقلید، اردکان، مرودشت، نورآباد، کازرون، نی ریز، فسا، فیروزآباد، جهرم، داراب، ارسنجان، و لار. پارس (فارس) در تاریخ ایران باستان و حتی بعد از اسلام نقش والایی داشته است. هخامنشیان که خود را پارسی نیز می نامیدند، از همین سرزمین برخاستند و نخستین امپراتوری بزرگ تاریخ را تأسیس کردند و آثار فراوانی از خود به یادگار گذاشتند، که تخت جمشید، پازارگاد، و نقش رستم از آن جمله اند. ساسانیان که آنان نیز پارسی تبار بودند، به این سرزمین توجهی خاص داشتند و آن را به پنج گروه با نام های اَرگان، اردشیر خُرّه، دارابگِرد، شاپور خُرّه، و استخر تقسیم کرده بودند. پارسی ها درمقابل حملۀ اعراب به ایران سرسختانه از خود دفاع کردند و حتی چندبار سپاهیان عرب را شکست دادند، ولی سرانجام در مقابل یورش های بی امان مسلمانان تسلیم شدند و شهرهای مهم پارس آن زمان ـ استخر، توّج، دارابِگرد، فسا، و شیراز ـ را به آنان واگذار کردند. اصطلاح فارس، که معرب پارس باستان است، از همین زمان متداول شد. خلفای عباسی بر وسعت قلمرو فارس افزودند و یزد و حتی نواحی مجاور کویر را نیز به این سرزمین ملحق کردند. یعقوب لیث صفاری فارس را از خلفای عرب گرفت و شیراز را به پایتختی خود برگزید و برادرش عمرو لیث مسجد جامع بزرگی در آن شهر بنا نهاد. پس از صفاریان، آل بویه بر فارس چیره شدند و دیالمۀ فارس را تأسیس کردند و عضدالدولۀ دیلمی بندر امیر را بر روی رودخانۀ کُر احداث کرد. سلجوقیان نیز چندی بر فارس حاکم شدند و سلسلۀ اتابکان فارس را تأسیس کردند. فارس از ۷۳۱ تا ۷۷۱ش در تصرف آل مظفر بود. شاه اسماعیل اول صفوی در ۸۸۳ش فارس را تصرف کرد و شاه عباس صفوی اول ، امام قلی خان را به حکومت فارس منصوب کرد. فارس از حملۀ افغان ها به ایران و جنگ نادرشاه با آنان بی نصیب نماند و آسیب فراوان دید، ولی کریم خان زند که پس از مرگ نادرشاه به سلطنت ایران نشست، شیراز را به پایتختی خود برگزید و صلح، آبادانی، و امنیت را به آن سرزمین بازگرداند. فارس در جنگ های آغامحمدخان قاجار و لطفعلی خان زند باردیگر دستخوش آسیب و ناامنی شد، ولی با روی کار آمدن خاندان قاجار، امنیت و آرامش دوباره به فارس بازگشت و غیر از مواردی چون تصرف خارک و بوشهر به دست انگلیسی ها و مبارزۀ دلیران تنگستانی برضد بیگانگان و فتنۀ باب، اتفاق مهم دیگری در آن جا روی نداد، و طی ۸۰ سال اخیر به سرعت روبه آبادانی و توسعه نهاد. در تقسیمات کشوری ۱۲۸۵ش فارس، کهگیلویه، و بنادر و جزایر خلیج فارس با هم ایالت فارس را تشکیل می دادند. در ۱۳۱۶ش نواحی فارس امروزی از ایالت مزبور جدا شد و استان فارس را با نام استان هفتم پدید آورد. در تقسیمات بعدی شمارۀ استان ها حذف شد و نام استان فارس رسمیت یافت.
wikijoo: فارس،_استان