[ویکی نور] ابونصر محمد بن طرخان، معروف به فارابی، در حدود سال 257/259ق در روستای وسیج فاراب که همان انزار امروز از بلاد ترکستان است، متولد شد.
با اطلاعات مختصری که درباره خانواده و کودکی و جوانی او در دست است، گمان می رود که او دراصل ترک بوده و به خاندانی سرشناس تعلق داشته است. پدرش شغل سپهسالاری داشته و خود وی مدتی به عنوان قاضی کار می کرده است.
آنچه بهتر معلوم است، نهضت فرهنگی و فکری است که در آغاز قرن سوم هجری و با ورود اسلام در فاراب رونق و گسترش یافته است و این که الجواهری، لغت شناس معروف و مؤلف «الصحاح» یکی از معاصران برجسته او بوده است. وی فقه و حدیث و تفسیر قرآن را تحصیل کرد و زبان عربی و ترکی و فارسی را فراگرفت. فارابی از مطالعات عقلی مانند ریاضیات و فلسفه که در عصر وی رایج بود، غافل نماند و هنگامی که به این مطالعات عقلی راغب شد، به آنچه در موطن خود آموخته بود، قناعت نکرد، بلکه خانه و کاشانه خویش را ترک گفت و در جست وجوی دانش بیشتر، راه دیار غربت در پیش گرفت. نمی دانیم چه وقت این سفر را آغاز کرد؛ ولی گویا سن او از چهل گذشته بود.
وی از ماوراءالنهر به قصد تحصیل علوم به بغداد رفت و در حلقه درس متی بن یونس حضور یافت و چندی بعد از بغداد به حران رفت و از یوحنا بن حیلان، قسمتی از منطق را آموخت و باز به بغداد برگشت و علوم فلسفی را از آنجا فراگرفت. بر همه کتب ارسطو و منسوب به ارسطو دست یافت و بر مشکلات و نکات غامض آنها فائق آمد، لیکن اهمیت او در کوششی است که برای آشتی دادن دو روش مشایی و اشراقی در حکمت و با دین اسلام، به ویژه اصول مذهب شیعه، به خرج داده است.
توقف فارابی در بغداد مدتی طول کشید و غالب کتب فلسفی خود را در این شهر تألیف کرد و سپس از بغداد به دمشق و از آنجا به مصر رفت و آنگاه به خدمت سیف الدوله تغلبی (333- 356ق) درآمد و نزد او تا آخر عمر در حلب و دمشق به تألیف و تعلیم مشغول بود. زندگانی پرزرق و برق و با شکوه جلال دربار، هیچ گاه او را اغواء نکرد، بلکه در کسوت درویشی، همّ خود را مصروف کار طاقت فرسای تحقیق و تعلیم کرد. مورخان اسلام متفق اند که فارابی زهد پیشه و عزلت گزین و اهل تأمل بود. ابن خلکان می گوید: «زندگی او، زندگی فلاسفه پیشین را به یاد می آورد».
با اطلاعات مختصری که درباره خانواده و کودکی و جوانی او در دست است، گمان می رود که او دراصل ترک بوده و به خاندانی سرشناس تعلق داشته است. پدرش شغل سپهسالاری داشته و خود وی مدتی به عنوان قاضی کار می کرده است.
آنچه بهتر معلوم است، نهضت فرهنگی و فکری است که در آغاز قرن سوم هجری و با ورود اسلام در فاراب رونق و گسترش یافته است و این که الجواهری، لغت شناس معروف و مؤلف «الصحاح» یکی از معاصران برجسته او بوده است. وی فقه و حدیث و تفسیر قرآن را تحصیل کرد و زبان عربی و ترکی و فارسی را فراگرفت. فارابی از مطالعات عقلی مانند ریاضیات و فلسفه که در عصر وی رایج بود، غافل نماند و هنگامی که به این مطالعات عقلی راغب شد، به آنچه در موطن خود آموخته بود، قناعت نکرد، بلکه خانه و کاشانه خویش را ترک گفت و در جست وجوی دانش بیشتر، راه دیار غربت در پیش گرفت. نمی دانیم چه وقت این سفر را آغاز کرد؛ ولی گویا سن او از چهل گذشته بود.
وی از ماوراءالنهر به قصد تحصیل علوم به بغداد رفت و در حلقه درس متی بن یونس حضور یافت و چندی بعد از بغداد به حران رفت و از یوحنا بن حیلان، قسمتی از منطق را آموخت و باز به بغداد برگشت و علوم فلسفی را از آنجا فراگرفت. بر همه کتب ارسطو و منسوب به ارسطو دست یافت و بر مشکلات و نکات غامض آنها فائق آمد، لیکن اهمیت او در کوششی است که برای آشتی دادن دو روش مشایی و اشراقی در حکمت و با دین اسلام، به ویژه اصول مذهب شیعه، به خرج داده است.
توقف فارابی در بغداد مدتی طول کشید و غالب کتب فلسفی خود را در این شهر تألیف کرد و سپس از بغداد به دمشق و از آنجا به مصر رفت و آنگاه به خدمت سیف الدوله تغلبی (333- 356ق) درآمد و نزد او تا آخر عمر در حلب و دمشق به تألیف و تعلیم مشغول بود. زندگانی پرزرق و برق و با شکوه جلال دربار، هیچ گاه او را اغواء نکرد، بلکه در کسوت درویشی، همّ خود را مصروف کار طاقت فرسای تحقیق و تعلیم کرد. مورخان اسلام متفق اند که فارابی زهد پیشه و عزلت گزین و اهل تأمل بود. ابن خلکان می گوید: «زندگی او، زندگی فلاسفه پیشین را به یاد می آورد».
wikinoor: فارابی،_محمد_بن_محمد