غوغای جمهوری

غُوغایِ جُمْهوری
(یا: جمهوری رضاخانی) عنوان واقعه ای سیاسی و جنجال برانگیز که رضاخان سردار سپه در اواخر 1302ش، هم زمان با افتتاح مجلس پنجم، به منظور تغییر رژیم سلطنتی به جمهوری به راه انداخت. در 27 اسفند 1302ش، تظاهراتی به اشارة رضاخان در تهران، به منظور تغییر رژیم سلطنتی به جمهوری انجام گرفت و دامنة آن به شهرستان ها هم کشیده شد و سیل تلگراف از شهرها به همین منظور به تهران روانه گردید که در آن اظهار نفرت مردم ولایات از سلطنت قاجار و ابراز تمایل به استقرار رژیم جمهوری مشاهده می شد. حتی بعضی جراید به انتشار مطالبی در طرفداری از جمهوری رضاخان پرداختند. هم زمان با این حرکت ها، عده ای از طرفداران سردار سپه به منزل محمدحسن میرزا ولیعهد رفتند، او را وادار به استعفا کردند. در 29 اسفند 1302ش، جلسة خصوصی مجلس تشکیل شد و مذاکراتی درخصوص مسافرت ولیعهد محمدحسن میرزا انجام گرفت. در جلسة علنی مجلس در 30 اسفند 1302ش، لایحة سردار سپه (نخست وزیر) در موضوع انقراض قاجاریه و تغییر رژیم ایران از سلطنتی به جمهوری تقدیم مجلس شد، اما از دَه نماینده تهران فقط سلیمان محسن اسکندری رأی به انقراض قاجاریه و برقراری حکومت جمهوری داد. پس از آن، عده ای از روحانیان و اصناف به رهبری سیدحسن مدرس و خالصی زاده، در میدان بهارستان برضد جمهوری تجمع کردند و زد و خورد شدیدی بین نظامیان و تجمع کنندگان درگرفت و مجلس در دوم فروردین 1303 تعطیل شد. با بالاگرفتن اعتراضات، مؤتمن الملک، رئیس وقت مجلس، شدیداً به سردار سپه اعتراض کرد. بسیاری از تجّار، اصناف و بازاریان به مخالفت با جمهوری برخاستند و سردار سپه که برای مذاکره با علما به قم رفته بود به آن ها قول داد که از تعقیب جمهوری صرف نظر کند.
27010700