غزنه

مناره غزنی
غَزنه
(یا: غزنین؛ غزنی) شهری در شرق افغانستان، به فاصلۀ ۱۴۸کیلومتری جنوب غربی کابل، با ۳۸,۹۰۰ نفر جمعیت (۱۹۹۸). از مراکز مهم بازرگانی و صنعتی افغانستان است و مرکز فروش دام، ابریشم، و محصولات کشاورزی مناطق اطراف به شمار می رود. تاریخ اولیۀ شهر مشخص نیست. ظاهراً قدیمی ترین ذکری که از این شهر رفته است از قرن ۲م در آثار بطلمیوس است. کشف اماکن و مجسمه های مربوط به بودا نشان می دهد که آیین بودا در این شهر رواج داشته است. غزنه مقرّ حکومت غزنویان بود و در زمان حکومت این سلسله به اوج رونق خود رسید. در نیمۀ اول قرن ۶ق سپاهیان سلجوقی دو بار غزنه را اشغال کردند؛ در عهد سلطنت بهرام شاه غزنوی، علاء الدین جهانسوز غزنه را تاراج و ویران کرد. سرانجام در ۵۵۸ق غزنه به کلی از دست غزنویان خارج شد و به دست غوریان افتاد و پایتخت معزالدین محمد سام شد. در ۶۱۲ق غزنه به دست خوارزمشاهیان افتاد، اما حکومت آنان در این شهر چندان طول نکشید. در ۶۱۸ق، چنگیزخان شهر را غارت کرد و غزنه رونق خود را ازدست داد. در ۹۱۰ق، ظهیرالدین بابر شهر را اشغال کرد. نادرشاه نیز یک سال قبل از فتح کابل و حرکت به سوی دهلی، غزنه را تصرف کرد. مقبرۀ سلطان محمود غزنوی و مناره های مجاور آن از آثار تاریخی این شهر است. شهر مزبور اکنون بر سر راه بزرگراه کابل ـ قندهار واقع شده و اندکی از رونق گذشته را بازیافته است.

غزنه (ولایت). غزنه (ولایت)(یا: غرنی؛ غزنین) ولایتی در جنوب افغانستان با یک میلیون و سیصد هزار نفر جمعیت و مرکزیت شهر غزنه. این ولایت از 18 بخش و صدها روستا تشکیل شده. غزنه در مسیر بزرگراه مهم کابل- قندهار، در 145 کیلومتری کابل، قرار گرفته و از قدیم جزء مراکز مهم تجارت در افغانستان است. این ولایت از شمال به بامیان، از شرق به پکتیکا و لوگر، از جنوب به زابل و از غرب به ولایت اروزگان منتهی می شود. مساحت غزنه 23,812 کیلومتر مربع و 31درصد مردم آن باسواد هستند. اکثر مردم این منطقه پشتون و هزاره بوده و اقلیتی تاجیک و هندو نیز در این بخش ساکن هستند. غزنه پایتخت امپراطوری غزنویان بوده و آثار تاریخی متعددی در این ولایت، در موزه غزنه، نگهداری می شدند که بسیاری از این آثار در جریان جنگ های اخیر به سرقت رفته اند. مناره های غزنه از آثار تاریخی مهم به جا مانده در این شهر هستند. در این ولایت مسگری، زرگری، کشاورزی و دامپروری از رونق خوبی برخوردار است و میوه هایی نظیر انگور، سیب و گیلاس در آنجا کشت می شوند. سدهای زنجان، زرسنگ و سلطان در غزنه قرار دارند.