غرجستان

غَرْجِستان
(یا: غرشستان) سرزمینی قدیمی در شمال غربی افغانستان، واقع در شرق هرات، بر قسمت علیای درۀ رودخانۀ مرغاب و در شمال قسمت علیای رودخانۀ هریرود، معروف به غرج الشار. به نوشتۀ قزوینی در آثار البلاد، این سرزمین از شرق به ناحیۀ غور، از غرب به هرات، و از شمال به مروالرود، و از جنوب به غزنین محدود بود. غرجستان دارای چندین شهر و روستاهای متعدد بود. شهرهای معروف آن عبارت اند از بَشین (ابشین، نشین) سورمین (شرمین، شورمین)، بلیکان (بلکیان)، سنجد، و بیوار. این سرزمین در قرون ۴ـ۵ق، ولایتی غنی و آباد بود و بالغ بر ده مسجد جامع در شهرهای مختلف داشت. بشین در ساحل شرقی مرغاب علیا واقع بود و سورمین در کوهستانی به فاصلۀ چهار فرسخ در جنوب بشین و به همین فاصله نسبت به کروخ در شمال هرات قرار داشت. برنجِ بشین و مویزِ سورمین به نقاط مختلف صادر می شد. شاهان غرجستان را شار می نامیدند. اینان به احتمال فراوان از اعقاب شاهان هفتالی بودند. اسد بن عبدالله قسری، حاکم خراسان، در ۱۰۷ق غرجستان را گشود و حاکم آن سرزمین را به اسلام درآورد. اعقاب او تا دورۀ غوریان و مقارنِ حملۀ مغول بر این سرزمین حکومت کردند. شار غرجستان نزد اعراب به ملک الغرجه معروف بود. یکی از اینان که معاصر سلطان محمود غزنوی می زیست، ابونصر محمد بن اسد نام داشت و مقدسی او را شاری فقیه و فاضل توصیف کرده است. به نوشتۀ مقدسی، تختگاه شار در شهر بشین، و به گفتۀ ابن حوقل، در شهر بلیکان بود. غرجستانیان به شبانی و برز گری اشتغال داشتند. زبان مردم غرجستان چیزی میان زبان های مردم هرات و مرو بود و فرقۀ کرامیه در غرجستان نفوذ بسیار داشت.