[ویکی نور] غایة الإختصار فی قراءات العشرة أئمة الأمصار تألیف ابوالعلا حسن بـن احـمد همدانی معروف به عطار یا ابوالعلا همدانی(متوفی 569ق) یکی از مشهورترین حفاظ حدیث و عالمان علم قرائت در قرن ششم و صاحب تألیفات فراوان است. اشرف محمد فؤاد طلعت نگارش مقدمه و تحقیق و تصحیح آن را به عهده داشته است.
کتاب مشتمل بر مقدمه مصحح و متن اثر است. مقدمه محقق در دو باب به شرححال و حیات علمی مؤلف و نیز معرفی و بررسی کتاب اختصاص دارد. متن اثر به ترتیبی همانند سایر کتب علوم قرائات تدوین شده است: ابتدا در جلد اول اسامی قراء دهگانه ذکر شده، پسازآن مباحث مرتبط با علم قرائت در ده باب ذکر شده است. در جلد دوم نیز «فرش الحروف» (فرش الحروف به احکام قرائت هر یک از قاریان، مختص به مواضع خاص در قرآن میگویند) به ترتیب سورههای قرآن کریم ارائه شده است.
این کتاب بهطور گسترده مورد استفاده و اقتباس ابن جزری در تألیف النشر و غایة النهایة قرار گرفته است. مصحح کتاب در مقدمهاش، علم قرائات قرآنی را از علوم شریفی میداند که موردعنایت علمای گذشته و حال قرار گرفته است. او با اشاره به تألیف آثار زیادی در این علم، کتاب موردبحث را خلاصه علمش در این فن و در حقیقت دانشنامهای در دو زمینه دانسته است: اول در تراجم رجال اسانید قرائات و احوال آنها و دوم در زمینه خود علم قرائت. به جهت اهمیت و جایگاه این کتاب، علما و مشایخ و طلاب بهسرعت به حفظ و تعلیم آن پرداختند. از جمله بارزترین و پر اثرترین این افراد ابن جزری است که نقش بزرگی در حفظ قرائات قرآنی داشته و محور اسانید دنیا در علم قرائات بوده است؛ کتاب «النشر فی القراءات العشر» از مهمترین کتب قرائات و «غایة النهایة فی طبقات القراء» از مهمترین کتب شرححال قراء در عصرش بوده است. کتاب «غایة الإختصار» یکی از مهمترین منابع این دو اثر بوده است؛ و این به جهت جایگاه رفیع این کتاب بین کتب علم قرائت است.
نویسنده نیز مقدمهاش بر کتاب را با این عبارت آغاز کرده است: «این تذکرهای در اختلاف قراء دهگانه اهل حجاز، شام و عراق است که مردم در قرائت قرآن کریم به آنها اقتدا میکنند و به شیوه آنها تمسک میجویند. در این تذکره از جمیع قرائات گزینش کرده و بر مشهورترین طرق و روایات اکتفا کردهام و...» .
در مقدمه مؤلف به اسامی قراء دهگانه، اسناد آنها، ناقلین از آنها، اخبار منقول از آنها و در آخر به سال وفاتشان به تفکیک اشاره شده است. این قراء عبارتند از: ابوجعفر مدنی، نافع مدنی، ابن کثیر مکی، ابو عمرو بصری، ابن عامر شامی، یعقوب بصری، عاصم کوفی، حمزه کوفی، کسائی کوفی، خلف بن هشام بغدادی.
بدیهی است همانگونه که قراء دهگانه از پیشینیان خود به نقل قرائات پرداختند و خود بهعنوان «امام القرائة» مطرح گشتند، قاریان بعدی (راویان) قرائات را از آنان روایت کردند. در ادامه مباحث، طرق اِسناد روات به هر یک از قراء دهگانه با ذکر طرق مشهور آنها ذکر شده است؛ بهعنوانمثال از میان راویان نافع: قالون، مسیبی و ورش مشهورترند.
کتاب مشتمل بر مقدمه مصحح و متن اثر است. مقدمه محقق در دو باب به شرححال و حیات علمی مؤلف و نیز معرفی و بررسی کتاب اختصاص دارد. متن اثر به ترتیبی همانند سایر کتب علوم قرائات تدوین شده است: ابتدا در جلد اول اسامی قراء دهگانه ذکر شده، پسازآن مباحث مرتبط با علم قرائت در ده باب ذکر شده است. در جلد دوم نیز «فرش الحروف» (فرش الحروف به احکام قرائت هر یک از قاریان، مختص به مواضع خاص در قرآن میگویند) به ترتیب سورههای قرآن کریم ارائه شده است.
این کتاب بهطور گسترده مورد استفاده و اقتباس ابن جزری در تألیف النشر و غایة النهایة قرار گرفته است. مصحح کتاب در مقدمهاش، علم قرائات قرآنی را از علوم شریفی میداند که موردعنایت علمای گذشته و حال قرار گرفته است. او با اشاره به تألیف آثار زیادی در این علم، کتاب موردبحث را خلاصه علمش در این فن و در حقیقت دانشنامهای در دو زمینه دانسته است: اول در تراجم رجال اسانید قرائات و احوال آنها و دوم در زمینه خود علم قرائت. به جهت اهمیت و جایگاه این کتاب، علما و مشایخ و طلاب بهسرعت به حفظ و تعلیم آن پرداختند. از جمله بارزترین و پر اثرترین این افراد ابن جزری است که نقش بزرگی در حفظ قرائات قرآنی داشته و محور اسانید دنیا در علم قرائات بوده است؛ کتاب «النشر فی القراءات العشر» از مهمترین کتب قرائات و «غایة النهایة فی طبقات القراء» از مهمترین کتب شرححال قراء در عصرش بوده است. کتاب «غایة الإختصار» یکی از مهمترین منابع این دو اثر بوده است؛ و این به جهت جایگاه رفیع این کتاب بین کتب علم قرائت است.
نویسنده نیز مقدمهاش بر کتاب را با این عبارت آغاز کرده است: «این تذکرهای در اختلاف قراء دهگانه اهل حجاز، شام و عراق است که مردم در قرائت قرآن کریم به آنها اقتدا میکنند و به شیوه آنها تمسک میجویند. در این تذکره از جمیع قرائات گزینش کرده و بر مشهورترین طرق و روایات اکتفا کردهام و...» .
در مقدمه مؤلف به اسامی قراء دهگانه، اسناد آنها، ناقلین از آنها، اخبار منقول از آنها و در آخر به سال وفاتشان به تفکیک اشاره شده است. این قراء عبارتند از: ابوجعفر مدنی، نافع مدنی، ابن کثیر مکی، ابو عمرو بصری، ابن عامر شامی، یعقوب بصری، عاصم کوفی، حمزه کوفی، کسائی کوفی، خلف بن هشام بغدادی.
بدیهی است همانگونه که قراء دهگانه از پیشینیان خود به نقل قرائات پرداختند و خود بهعنوان «امام القرائة» مطرح گشتند، قاریان بعدی (راویان) قرائات را از آنان روایت کردند. در ادامه مباحث، طرق اِسناد روات به هر یک از قراء دهگانه با ذکر طرق مشهور آنها ذکر شده است؛ بهعنوانمثال از میان راویان نافع: قالون، مسیبی و ورش مشهورترند.