[ویکی فقه] عکس نقیض موجبه کلیه دائمه مطلقه، به معنای جابجایی موضوع و محمول قضیه موجبه کلیه دائمه مطلقه همراه با تبدیل محمول یا هر دو طرف، به نقیض خود است.
عکس نقیض موجبه کلیه دو قضیه دائمه، یعنی ضروریه مطلقه و دائمه مطلقه، عبارت است از موجبه کلیه دائمه مطلقه (در عکس نقیض موافق) و سالبه کلیه دائمه مطلقه (در عکس نقیض مخالف).
← انعکاس ضروریه مطلقه
در دو مورد فوق اگر قضیه عکس صحیح نباشد باید نقیض آن یعنی: "بعض اللاحیوان لیس بلاانسان بالفعل" صحیح باشد. عکس نقیض موافق این قضیه یعنی: "بعض الانسان لیس بحیوان بالفعل" نیز صادق خواهد بود (صحت عکس نقیض سالبه جزئیه را به عنوان اصل موضوع می پذیریم که در جای خود ثابت شده است)، و بنابراین نقیض آن، یعنی: "کلّ انسان حیوان دائماً" باید کاذب باشد (و وقتی با قید دوام کاذب باشد با قید ضرورت به طریق اولی کاذب خواهد بود). این، خلاف فرض است زیرا این قضیه، همان قضیه اصل است که صدق آن مفروض است. بنابراین نقیض قضیه عکس باطل است و با ابطال نقیض عکس، خود عکس ثابت می شود.
اثبات عکس نقیض مخالف
اگر قضیه عکس صحیح نباشد باید نقیض آن یعنی: "بعض اللاحیوان انسان بالفعل" صحیح باشد. عکس مستوی این قضیه یعنی: "بعض الانسان لاحیوان بالفعل" نیز صادق خواهد بود (صحت عکس نقیض سالبه جزئیه را به عنوان اصل موضوع می پذیریم که در جای خود ثابت شده است)، و نقض المحمولِ آن، یعنی: "بعض الانسان لیس بحیوان بالفعل" نیز صادق باید باشد، و نقیض آن، یعنی: "کلّ انسان حیوان دائماً" باید کاذب باشد (و وقتی با قید دوام کاذب باشد با قید ضرورت به طریق اولی کاذب خواهد بود). و این، خلاف فرض است زیرا این قضیه، همان قضیه اصل است که صدق آن مفروض است. بنابراین نقیض قضیه عکس باطل است و با ابطال نقیض عکس، خود عکس ثابت می شود. اما علت عدم انعکاس ضروریه مطلقه به مثل خود (ضروریه مطلقه)، وجود موارد نقض است. مثلاً قضیه: "بالضرورة کلّ مرکوب زیدٍ فرسٌ" صادق است اما عکس نقیض آن یعنی: "لاشئ ممّا لیس بفرسٍ مرکوبُ زیدٍ بالضرورة" کاذب است، زیرا صحیح است که بگوییم: "بعض ما لیس بفرسٍ (و هو الحمار) مرکوبُ زیدٍ بالامکان العام".
مستندات مقاله
...
عکس نقیض موجبه کلیه دو قضیه دائمه، یعنی ضروریه مطلقه و دائمه مطلقه، عبارت است از موجبه کلیه دائمه مطلقه (در عکس نقیض موافق) و سالبه کلیه دائمه مطلقه (در عکس نقیض مخالف).
← انعکاس ضروریه مطلقه
در دو مورد فوق اگر قضیه عکس صحیح نباشد باید نقیض آن یعنی: "بعض اللاحیوان لیس بلاانسان بالفعل" صحیح باشد. عکس نقیض موافق این قضیه یعنی: "بعض الانسان لیس بحیوان بالفعل" نیز صادق خواهد بود (صحت عکس نقیض سالبه جزئیه را به عنوان اصل موضوع می پذیریم که در جای خود ثابت شده است)، و بنابراین نقیض آن، یعنی: "کلّ انسان حیوان دائماً" باید کاذب باشد (و وقتی با قید دوام کاذب باشد با قید ضرورت به طریق اولی کاذب خواهد بود). این، خلاف فرض است زیرا این قضیه، همان قضیه اصل است که صدق آن مفروض است. بنابراین نقیض قضیه عکس باطل است و با ابطال نقیض عکس، خود عکس ثابت می شود.
اثبات عکس نقیض مخالف
اگر قضیه عکس صحیح نباشد باید نقیض آن یعنی: "بعض اللاحیوان انسان بالفعل" صحیح باشد. عکس مستوی این قضیه یعنی: "بعض الانسان لاحیوان بالفعل" نیز صادق خواهد بود (صحت عکس نقیض سالبه جزئیه را به عنوان اصل موضوع می پذیریم که در جای خود ثابت شده است)، و نقض المحمولِ آن، یعنی: "بعض الانسان لیس بحیوان بالفعل" نیز صادق باید باشد، و نقیض آن، یعنی: "کلّ انسان حیوان دائماً" باید کاذب باشد (و وقتی با قید دوام کاذب باشد با قید ضرورت به طریق اولی کاذب خواهد بود). و این، خلاف فرض است زیرا این قضیه، همان قضیه اصل است که صدق آن مفروض است. بنابراین نقیض قضیه عکس باطل است و با ابطال نقیض عکس، خود عکس ثابت می شود. اما علت عدم انعکاس ضروریه مطلقه به مثل خود (ضروریه مطلقه)، وجود موارد نقض است. مثلاً قضیه: "بالضرورة کلّ مرکوب زیدٍ فرسٌ" صادق است اما عکس نقیض آن یعنی: "لاشئ ممّا لیس بفرسٍ مرکوبُ زیدٍ بالضرورة" کاذب است، زیرا صحیح است که بگوییم: "بعض ما لیس بفرسٍ (و هو الحمار) مرکوبُ زیدٍ بالامکان العام".
مستندات مقاله
...
wikifeqh: عکس_نقیض_موجبه_کلیه_دائمه_مطلقه