عنصرالمعالی

/~onsorolma~Ali/

لغت نامه دهخدا

عنصرالمعالی. [ ع ُ ص ُ رُل ْ م َ ] ( اِخ ) امیر عنصرالمعالی کیکاوس بن اسکندربن قابوس بن وشمگیربن زیار. از امرای دانشمند خاندان زیاری بوده است. وی از زیاریانی است که بعد از منوچهربن قابوس و علی الخصوص پس از غلبه ترکمانان سلجوقی برایران ، حکومت مستقلی نداشته و تنها بعنوان امیرزادگان و مقتدران محلی در قسمتی از طبرستان باقی مانده بودند. اسکندر پدر کیکاوس دارای دستگاه امارت بود و خود نیز امارت گونه ای داشت ؛ ولی ظاهراً این امارت منحصر به قسمت محدودی از گرگان و طبرستان ، و بسیار ضعیف بود. و بسبب آنکه زن او فرزند سلطان محمود غزنوی بود، در حدود هشت سال در دستگاه سلطان مودود بسر برد. وچندی به غزو در هندوستان و نیز در سرحدات روم رفت وسپس چند سال در گنجه نزد امیر ابوالسوار شاووربن فضل ( فضلون ) پادشاه شدادی بسر برد و مدتی را نیز در سفر حج گذرانید. عنصرالمعالی پسری داشت به نام گیلانشاه که کتاب قابوسنامه را برای او نوشت. این کتاب که گویا ابتدا «نصیحت نامه » نام داشت ، مقدمات غالب فنون رابا بیانی ساده شامل است و کیکاوس بقصد تربیت فرزند خود همه رسوم را اعم از لشکرکشی ، مملکت داری ، اجتماعی و علوم و فنون متداول زمان ، مورد بحث قرار داده است. لذا این کتاب حاوی اطلاعات ذیقیمت و متنوعی در مسائل مختلف مربوط به فرهنگ و آداب و عادات ایران در قرن پنجم هجری گردیده است. عنصرالمعانی ظاهراً تا اواخر قرن پنجم هجری ( بعد از حدود سال 492 هَ.ق. ) و یا اوایل قرن ششم ( پیش از حدود سال 508 هَ.ق. ) در قید حیات بوده است. رجوع به تاریخ ادبیات در ایران تألیف صفا ج 2 ص 898 و مآخذ ذیل شود: تاریخ طبرستان. مقدمه قابوسنامه بقلم سعید نفیسی. سبک شناسی ج 2 و 3.

فرهنگ فارسی

کیکاوس بن اسکندر ابن قابوس بن وشمگیر بن زیار از امرای دانشمند آل زیار ( قر. ۵ ه. ) وی در زمره زیاریانی است که پس از منوچهر بن قابوس و مخصوصا پس از غلبه ترکمانان سلجوقی بر ایران حکومت مستقلی نداشته و تنها بعنوان امیرزاده در قسمتی از طبرستان باقی مانده بودند . پدرش اسکندر دارای دستگاه امارت بود و کیکاوس او را [ امیر ماضی ] خوانده و خود او امارت گونه ای داشت و گویا امیری وی منحصر بقسمت محدودی از گرگان و طبرستان و بسیار ضعیف بود چنانکه وی خود مدتی دراز بیرون از ولایت خویش میگذرانید و چون زن او فرزند سلطان محمود غزنوی بود هشت سال در دستگاه مودود بسر برد و چندی بغزو در هندوستان گذراند و بغزو در سر حدهای روم نیز رفت و سپس چند سال در گنجه نزد امیر ابوالسوار شاوور بن فضل ( فضلون ) شدادی بسر برد و مدتی را هم در سفر حج گذرانید . تاریخ وفات او را ابن اسفندیار ۴۶۲ ه.ق . نوشته و بسیاری همین تاریخ را پذیرفته اند ولی بعض محققان بمناسبت تاریخ اتمام قابوسنامه که در برخی نسخ ۴۷۵ آمده این تاریخ را مردود دانند لیکن با مسلم شدن وفات ابن اسفندیار در سال ۴۶۲ ه.ق . تاریخ اتمام قابوسنامه بین سالهای ۴۵۷ و ۴۶۲ بحقیقت نزدیکتر است . وی پسری بنام گیلانشاه داشته و خود کتاب [ قابوسنامه ] را بنام او تالیف کرده است . عنصرالمعالی مردی مطلع و دانشمند بود و بزبانهای فارسی و طبری اشعاری متوسط میسرود .
امیر عنصر المعالی کیکاوس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار از امرای دانشمند خاندان زیاری بوده است

دانشنامه آزاد فارسی

رجوع شود به:کیکاوس بن اسکندر زیاری (۴۱۲ـ پس از ۴۷۵ق)
wikijoo: عنصرالمعالی

پیشنهاد کاربران

امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار، نام کامل او است ، و اثر قابوس نامه اثر معروف او است. ٣