عناصر کمیاب زمین

بر پایهٔ نامگذاری آیوپاک، عنصرهای خاکی کمیاب با حروف اختصاری عنصرهای خاکی کمیاب یا فلزهای خاکی کمیاب، مجموعهٔ ۱۷ عنصر شیمیایی جدول تناوبی است. این دسته از عنصرها از پانزده عنصر لانتانیدها و دو عنصر اسکاندیم و ایتریم تشکیل می شوند. [ ۲] اسکاندیم و ایتریم به این دلیل در این دسته قرار گرفته اند که بیشتر در همان سنگ معدن هایی پیدا می شوند که لانتانیدها پیدا می شوند و ویژگی های شیمیایی همانندی را از خود نشان می دهند اما دارای خواص الکتریکی و مغناطیسی متفاوتی هستند. به ندرت، یک تعریف فراگیرتر که شامل آکتینیدها هم می شود، استفاده می گردد، به این دلیل که آکتینیدها دارای ویژگی های معدنی، شیمیایی و فیزیکی ( به ویژه پیکربندی لایه های الکترونیکی ) مشترکی هستند. [ ۳]
این عنصرها ( به جز پرومتیم و عنصرهای پرتوزا ) برخلاف نامشان در زمین بسیار فراوان اند. [ ۴] برای نمونه سریم بیست وپنجمین عنصر فراوان است که غلظت آن ۶۸ ppm و برابر مس است. این عنصرها به دلیل ویژگی های زمین شیمی در زمین بسیار پراکنده اند و در یک جا به اندازهٔ کافی متمرکز نیستند. در نتیجه جستجو و بهره برداری از آن ها بسیار پرهزینه است. رسوب هایی از آن ها که بهره برداری از آن اقتصادی باشد را کانی خاک کمیاب می نامند. [ ۵] نخستین کانی شناسایی شده از این عنصرها گادولینیت نام دارد که یک ترکیب شیمیایی از سریوم، ایتریم، آهن، سیلیسیم و دیگر عنصرها است. این کانی از یک معدن در روستای ایتربی در سوئد به دست آمده است ( نگاه کنید به کارل اکسل آرنیوس ) . چندین عنصر خاکی کمیاب نامشان را از این منطقه وام گرفته اند.
در جدول زیر نام این ۱۷ عنصر خاکی کمیاب به همراه عدد اتمی و نماد شیمیایی و ریشهٔ نام و کاربرد آن ها آمده است. نام برخی عنصرها برگرفته از نام دانشمندی است که آن ها را شناسایی کرده یا ویژگی های آن ها را توضیح داده است و نام برخی دیگر از نام جایی که در آن پیدا شده اند گرفته شده است.
↑ در طبیعت، ایزوتوپ پایدار ندارد.