عناصر جرم

عناصر جرم یا ارکان تشکیل دهندهٔ جرم شرایطی اند که اثباتشان برای محکوم کردن مجرم به ارتکاب جرم لازم است. در نظام حقوقی مدنی رومی–ژرمنی عناصر جرم به دو دستهٔ عناصر عمومی جرم و عناصر اختصاصی جرم تقسیم می شود. در حقوق کیفری عمومی عناصر عمومی بررسی می شوند و در حقوق کیفری اختصاصی عناصر اختصاصی.
در حقوق کیفری عمومی ایران، عناصر عمومی جرم شامل سه رکن عنصر قانونی، عنصر روانی، و عنصر مادی است. [ ۱]
عنصر قانونی به این معناست که تنها فعل یا ترک فعلی جرم محسوب می شود که در قانون برای آن مجازاتی در نظر گرفته شده باشد، یا به عبارتی قانون آن را جرم محسوب نموده و برای آن مجازاتی معین کرده باشد. این اصل «اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها» نامیده می شود؛ بنابراین هیچ جرمی وجود ندارد، مگر آنکه قانون آن را بیان کرده باشد. [ ۲]
به این ترتیب این اصل تعیین مجازات از سوی اشخاص و سازمان ها و نهادهای دولتی و انتظامی را بی اعتبار می داند. در ایران اما اصل ۱۶۷ قانون اساسی و عرف موجود باعث شده است که در مورد رعایت این اصل تردید باشد. [ نیازمند منبع]
عنصر مادی ( به لاتین: Actus reus ) به معنای ظهور پدیده مجرمانه در عالم واقع است. جنایاتی که افراد در ذهن خود مرتکب می شوند هیچگاه جرم تلقی نمی شود. به همین جهت مجردِ قصد و تصمیم برای وقوع یک جرم کافی نیست. [ ۳]
عنصر مجرمانه یا نیت مجرمانه ( به لاتین: Mens rea ) قصد سوء فاعل جرم، اراده آزاد او در هنگام انجام عمل و قوه تمیز خوب و بد در شخصی است که عمل مجرمانه ای را مرتکب می شود. باید توجه داست که نیت با انگیزه تفاوت دارد. برای مثال این که رابین هود پول لرد ناتینگهام را می دزدید تا آن را به فقرا ببخشد، به معنای این نیست که او دزدی نکرده است. او هر چند نیت خوبی داشت اما در هر حال فعل ربودن را مرتکب می شد. [ ۴]