عمر مختار

[ویکی فقه] عمر مختار برجسته ترین و مشهورترین رهبر مجاهدان لیبی در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری/ نوزدهم و بیستم میلادی بوده است.
وی فرزند مختار بود و در ۱۲۷۵ق/۱۸۵۸ در بطنان برقه در قبیله منفه از بادیه برقه به دنیا آمد. او در زاویه سنوسیه دانش آموخت و شیخ زاویة القصور در ناحیه حبل الاخضر شد.
مبارزه با استعمار
در ۱۳۲۹ ق/ ۱۹۱۱ که استعمارگران ایتالیایی بر بندر بنغاری در لیبی را تصرف کردند عمر مختار به جهاد بر ضد آنان برخاست و از سوی همه قبایل به عنوان فرمانده کل و رئیس اعلای مجاهدان جبل الاخضر برگزیده شد.اشغالگران ایتالیایی در بدو هجوم به لیبی بیش از بیست هزار تن از مردم را کشتند و یک هزار تن از مجاهدان را به دار آویختند، زنان و کودکان بسیاری را مثله کردند و اعضای بسیاری از خانواده ها، از زن و مرد، کودک، پسر و جوان را قتل عام نمودند. این اعمال وحشیانه در سراسر لیبی قیام هایی را برانگیخت. در طرابلس سلیمان بارونی از رهبران منطقه جبل و فرحات، رهبری قیام را برعهده داشت و موفق شد که حکومتی ملی در طرابلس به وجود آورد. در برقه نیز رهبری و مجاهدان بر عهده مختار بود.تا آغاز ۱۹۱۶، مجاهدان لیبیایی توانستند بیشتر مناطق اشغال شده را آزاد سازند به طوری که جز شهرهای طرابلس، خمس و زواره، هیچ شهری در اشغال ایتالیاییان باقی نماند و سراسر بخش شرقی لیبی در تصرف سنوسی ها ـ که تا آن زمان رهبری جهاد ملی را بر عهده داشتند ـ قرار گرفت.ضرباتی که مجاهدان لیبیایی بر نیروهای ایتالیایی وارد آوردند نه تنها ایتالیایی ها را وحشتزده کرد، بلکه نگرانی دولت های انگلستان و فرانسه را هم از خطر گسترش مقاومت در سراسر افریقا برانگیخت. از اینرو در ۱۹۱۶ دولت های ایتالیا و انگلیس پیمان همکاری مشترکی برای جنگ با سنوسی ها منعقد کردند که یک سال بعد دولت فرانسه نیز به آن پیمان ملحق شد. استعمارگران ایتالیایی که از مبارزه رویاروی با مجاهدان سودی نگرفته بودند به ایجاد تفرقه میان مجاهدان پرداختند و یکی از رهبران سنوسی به نام محمد ادریس سنوسی را با وعده حکمرانی منطقه برقه به سوی خود کشاندند، لکن بیشتر رهبران مجاهدان و از جمله عمر مختار همچنان به مبارزه خود ادامه دادند.در ۱۹۲۲ که فاشیست ها به رهبری موسولینی بر ایتالیا مسلط شدند همه پیمان هایی را که با محمد ادریس بسته بودند نادیده گرفته و بار دیگر به سیاست ارعاب و سرکوب متوسل شدند. در نتیجه این سیاست، ادریس در دسامبر ۱۹۲۲ ناگزیر به خروج از لیبی شد و به مصر پناهنده گردید اما دیگر مجاهدان به فرماندهی رهبر بزرگ خود مختار به جهاد آزادیبخش خود ادامه دادند.عمر مختار با نیرویی متشکل از هزار و پانصد مجاهد در منطقه شحات استقرار یافته و در زد و خورد با دشمن بود، اما در ۱۹۲۶ نیروهای ایتالیایی مقر وی را در جبل الاخضر محاصره کردند و او ناگزیر به جنگ های چریکی روی آورد.
نبرد الرحیبه
اندکی پس از نبرد جبل الاخضر، نبرد الرحبیه به فرماندهی عمر مختار روی داد. در این نبرد، مجاهدان عمر مختار در جبل العبید موضع گرفتند و درگیری سختی میان مجاهدان و نیروهای ایتالیایی به فرماندهی سرگرد باسی در دشت الرحیبه درگرفت. در این بنرد که در مارس۱۹۲۷ روی داد، مجاهدان مسلمان با دور زدن نیروهای ایتالیایی توانستند آنها را از یکدیگر جدا کرده و ضربات سنگینی بر آنان وارد آورند و ایتالیایی ها را به سختی در هم کوبند. در این عملیات شش افسر و سیصد و چهل سرباز ایتالیایی کشته شدند.در این هنگام ایتالیایی ها برای تضعیف عملیات چریکی مجاهدان، با پیشنهادهای عمر مختار دایر بر آزادی مسلمانان در امر آموزش و پرورش و برگزاری مراسم دینی و رسمیت زبان عربی و لغو مقررات تبعیض نژادی میان ایتالیایی ها و لیبیایی ها روی خوش نشان دادند، اما در عمل همچنان به ریشه کن کردن انقلاب ملی ـ مذهبی مردم لیبی ادامه می دادند و بسیاری از مشایخ سنوسیه و مسئولان اوقاف را دستگیر و زندانی کردند که بیشتر انها بر اثر شکنجه در زندان جان سپردند.عمر مختار با یورش های مداوم خود، ایتالیایی ها را لحظه ای آرام نمی گذارد. تنها در طول بیست ماه، دویست و شصت و سه بار بر نیروهای ایتالیا یورش برد و این به جز نبردهایی بود که حدود بیست سال گذشته انجام داده بود. موسولینی نیز برای تسلیم مجاهدان، ژنرال گرازیانی را که به خونریزی و خونخواری شهره بود به حکومت لیبی گمارد. وی فرمان داد تا در نقاط مختلف، گروه گروه مردم عادی و غیر نظامی را گرد آورده و دسته جمعی کشتار کردند. سپس ساکنان ایالت برقه غربی و شرقی را از خانه و کاشانه شان بیرون رانده و به اعماق بیابان ها کوچانیدند و املاک و اراضی آنان را مصادره کرده و در اختیار مهاجران ایتالیایی قرار دادند.مجموع این عملیات وحشیانه، ترس و وحشت عظیمی در دل مردم افکند و موقعیت مجاهدان را تضعیف کرد، هرچند که عمر مختار و مجاهدان تحت فرمان او همچنان در برابر دشمن خونریز پایدار ماندند و با عملیات چریکی و جنگ های نامنظم اینجا و آنجا بر نیروهای دشمن ضرباتی وارد می آوردند. گرازیانی نیز برای ایجاد رعب و هراس بیشتر به ایجاد «دادگاه های پرنده» دست زد. این دادگاه متشکل از ماموران ایتالیایی بود که پیوسته با هواپیما از جایی به جایی می رفتند و در هر جا که نشانی از همدردی و همکاری مردم با عمر مختار و انقلابیون می یافتند جلسات دادگاه را در میدان های عمومی و در فضاهای باز برپا کرده و هر کس را که اندک سوء ظنی به او می رفت اعدام و اموال او را مصادره می کردند.
سرانجام عمر مختار
...

عُمَر مُخْتار (بَرْقَه ۱۲۷۵ـ۱۳۵۰ق)
عُمَر مُخْتار
برجسته ترین و مشهورترین رهبر مجاهدان سَنوسی لیبی . در زاویۀ سَنوسِیّه دانش آموخت و شیخ زاویةُالْقُصور شد. پس از اشغال لیبی به دست ایتالیایی ها (۱۳۲۹ق/۱۹۱۱) همۀ قبایل بَرْقَه وی را به عنوان فرماندۀ کل انتخاب کردند و تا ۱۹۱۶م مجاهدان سَنوسی به رهبری وی بیشتر مناطق اشغال شده را متصرف شدند. این پیروزی ها، نگرانی انگلیس و فرانسه را از خطر گسترش مقاومت ضداستعماری در سراسر افریقا برانگیخت . از این رو، دو دولت با ایتالیا پیمان همکاری مشترکی برای جنگ با سَنوسی ها منعقد کردند. نخست، سیاست تفرقه افکنی را پیش گرفتند، اما با تسلط موسولینی بر ایتالیا بار دیگر سیاست سرکوب و ارعاب بیش از پیش حاکم شد. عمرمختار با جنگ های چریکی ، نیروهای ایتالیایی را مستأصل کرد و شورش در منطقۀ جبل الاخضر در سیرنائیک را رهبری نمود (۱۹۲۲ـ۱۹۳۱)، تا آن جا که اشغالگران با سیاست نفاق آمیز خود در ظاهر با پیشنهاد عمرمختار مبنی بر آزادی مسلمانان در امر آموزش و پرورش، برگزاری مراسم دینی، رسمیت زبان عربی و لغو تبعیض نژادی در لیبی موافقت کردند، اما عملاً مصمم به نابودی او بودند. ایتالیایی ها با کشتار افراد غیرنظامی ، مصادرۀ اموال ، کوچانیدن مردم ، تشکیل دادگاه های سیار و جز آن موقعیت مجاهدان را تضعیف و سرانجام عُمَرمُخْتار و همراهانش را محاصره کردند و در نبردی نابرابر، که وی زخمی شده بود، او را اسیر و به بِنْغازی منتقل کردند و پس از محاکمه در برابر مردم به دار آویختند.