عمادالدین زنگی

عِمادالدّین زَنْگی ( ـ۵۴۱ق)
بنیانگذار (۵۲۱ـ۵۴۱) سلسلۀ اتابکان موصل و اولین پادشاه آل زنگی . از کودکی به پاس خدمات پدرش ، آق سُنْقُر، در دربار سلطان بَرکیارُق پرورش یافت و در تمامی نبردهای برکیارق برضد صلیبیان در شام و جزیرۀ ابن عمر شرکت جست . در ۵۲۱ق، سلطان محمود سلجوقی وی را به امارت بصره و اندکی بعد واسط برگزید و با ورود سلطان محمود به بغداد به حکومت آن جا گماشته شد. به دنبال مرگ مسعود بن آق سُنْقُر برسقی (۵۲۱ق)، حاکم موصل ، به حکومت آن دیار برگزیده شد و جزیرۀ ابن عمر، نصیبین، سنجار و حران را فتح کرد و از همان زمان سلسلۀ زنگیان بنیان نهاده شد. چون تربیت فرزندان سلطان محمود، اَلْب اَرْسلان و فَرُخ شاه ، را برعهده داشت «اتابک » لقب گرفت و در سال بعد توانست حلب و حماة را نیز متصرف شود (۵۲۲ق). در ۵۲۶ق، یک بار به حمایت از داعیۀ سلطنت سلطان مسعود سلجوقی و بار دیگر به فرمان سنجر سلجوقی به بغداد یورش برد، اما شکست خورد. درگیری عمادالدین طی این سال ها با سلجوقیان و خلیفۀ عباسی موجب شد تا صلیبیان پیشرفت هایی در قلمرو او بکنند. اما زنگی در رمضان ۵۳۱ق، بسیاری این مناطق همچون معرة النُّعمان و بَزاعه را باز پس گرفت و سال بعد حِمْص و بَعَلْبَک را نیز به متصرفات خویش افزود. او در ۵۳۹ق، با تصرف رُها، یکی از رویدادهای با اهمیت جنگ اول صلیبی را رقم زد و مهم ترین مرکز نظامی صلیبیان، مابین عراق و سوریه، را از بین برد. پس از آن به موصل بازگشت و شورش الب ارسلان را فرو نشاند و سرانجام در ۵۴۱ق، به دست چند تن از غلامانش کشته شد. او استعداد فوق العاده ای در امور نظامی داشت و از نخستین کسانی بود که به مقابلۀ جدی با صلیبیان پرداخت . او را پس از مرگش «اتابک شهید» لقب داده اند.