علیمردان بیگ توپچوباشوف یا علیمردان علی اکبر اوغلو توپچوباشوف ( ترکی آذربایجانی: Əlimərdan Topçubaşov; مه ۴، ۱۸۶۲، تفلیس – نوامبر ۸، ۱۹۳۴، پاریس ) سیاست مدار، وکیل، وزیر امور خارجه برجسته و رئیس پارلمان جمهوری دمکراتیک آذربایجان بود. وی اولین حزب اسلام گرای روسیه را با نام حزب اتفاق المسلمین در نیژنی نووگورود تأسیس کرد؛ و سابقه راه یابی به مجلس دومای قانونگذاران امپراطوری روسیه را در کارنامه خود دارد.
... [مشاهده متن کامل]
علیمردان بیگ توپچوباش اف در سال 1863 در یک خانواده خدمتکار به دنیا آمد. او تحصیلات اولیه خود را در نخستین کالج تفلیس گذرانده و در سال ۱۸۸۴ با موفقیت به پایان رسانیده و وارد رشته تاریخ و علم زبان دانشگاه پترزبورگ شد؛ ولی پس از ترم اول، او به رشته حقوق تغییر رشته داد و در سال ۱۸۸۸ تحصیلات خود را با موفقیت به پایان رسانیده و عنوان کاندیدا دکترای علم حقوق را دریافت نمود. شورای علمی دانشکده حقوق دانشگاه پترزبورگ تصمیم به ابقاء توپچوباش اف در گروه حقوق مدنی و آماده سازی برای ارتقاء تا درجه استادی گرفت. اما این تصمیم فقط درصورت پذیرش دین ارتدکس توسط وی قابل اجرا بود. علیمردان بیگ توپچوباش اف از پذیرش دین ارتدکس خودداری ورزید و قانون تزاری در مورد دانشگاه توپچوباش اف که غیرمسیحی بود، را برای احراز مقام مزبور واجد شرایط ندانست.
آقای توپچوباش اف پس از این رویداد با مراجعت به تفلیس، به شغل وکالت در دادگاه ها مشغول بود و در مدرسه ژئودزی تفلیس به تدریس علم حقوق مبادرت می نمود.
در تاریخ ۸ نوامبر ۱۹۳۴ در حومه پاریس فوت کرد و قبر علیمردان بیگ توپچوباش اف در گورستان شهر سن کلو واقع می باشد.
• علیمردان بیگ توپچوباش اف در سال ۱۸۹۶ به باکو آمد و به فعالیت وکالت پرداخت و چندین محاکمه پیچیده را برد. این دستاوردها احترام و نفوذ زیادی در میان جمعیت شهری به او اعطا کرد. او از سال ۱۸۹۷ تا اواخر ۱۹۱۷ یکی از مؤسسین و سردبیران روزنامه «کاسپی» بود. در طی این سال ها صدها مقاله وی منتشر شد. در این مقالات، توپچوباش اف در مورد تعدادی شعرا، نویسندگان، نمایشنامه نویس، روشنفکران و چهره های برجسته آذربایجان مقالات تحریریه علمی، نظری، شرایط مسلمانان ساکن امپراتوری روسیه و محکومیت سیاست های تبعیض رژیم تزاری منتشرکرد.
• توپچوباش اف از دوران آغاز فعالیت روزنامه نگاری وارد عرصه مبارزه سیاسی و اجتماعی باکو شد، تا پایان عمر خود در خط مقدم این مبارزه بود و به یکی از سردمداران آن تبدیل گشت. سال های ۱۹۰۵ تا ۱۹۰۷ در دوران انقلاب روس، خیلی از روشنفکران آذربایجان، از جمله علیمردان بیگ توپچوباش اف به مبارزه آزادی ملی پیوست. او در این دوره چندین تقاضا برای دولت تزاریه نوشت و از منافع کارگران دفاع کرد و در جلسات، گردهمایی ها و تظاهرات سخنرانی می کرد، عضو و سپس رئیس دومای ( پارلمان ) باکو انتخاب شد و ضمن شرکت در تشکیل و فعالیت سازمان «اتفاق المسلمین»، اسناد برنامه آن را تنظیم کرد، همایش های اول تا چهارم سازمان «اتفاق المسلمین» در شهرهای نیژنی نووگورود و سنت پترزبورگ به ریاست وی برگزار گردید و عضو دفتر دائم کمیته مرکزی انتخاب شده از سوی «اتفاق المسلمین» بود.
• در ماه سپتامبر سال ۱۹۰۵ حکومت تزار به پرولتاریای باکو اجازه داد تا به منظور جلوگیری از مبارزه انقلابی، نشست کارکنان بخش صنعت نفت و نمایندگان کارگران برگزار کند. جهت اعزام نمایندگان به این نشست، انتخابات برگزار شد. علیمردان بیگ توپچوباش اف نیز در میان نمایندگان منتخب در نشست بود. جلسه یاد شده به تاریخ ۳۰ سپتامبر در سنت پترزبورگ افتتاح گردید و توپچوباش اف با ارائه گزارشی مبنی بر وضع اسفبار کارگران باکو، از منافع آنان دفاع کرد. حکومت تزاری با هراس از تقویت فزایندهٔ مبارزه انقلابی کارگران روسیه، در دسامبر ۱۹۰۵ قانون انتخابات دومای دولتی را تصویب کرد. طی ماه های مارس و آوریل سال ۱۹۰۶ در استان های باکو و یلیزاوتپول ( گنجه ) نخستین بار انتخابات دومای دولتی برگزار گردید.
• از آذربایجان علاوه بر اسماعیل خان زیادخان اف، م. علی اف، اَ. خاص محمداف و دیگران، علیمردان بیگ توپچوباش اف نیز در اولین دومای دولتی انتخاب شد. از تاریخ ۲۷ آوریل تا ۸ ژوئیه سال ۱۹۰۶ اولین دومای دولتی در سنت پتربورگ فعالیت داشت. توپچوباش اف در مذاکره تعدادی از مسایل مورد مذاکره در دوما شرکت کرد، از سیاست های دولت در زمینه زراعت و مهاجرت انتقاد و نیز از درخواست اعطای خودمختاری به اقلیت ها در روسیه، و بخصوص مسلمانان حمایت نمود. نمایندگان مناطق مسلمان نشین روسیه در دومای دولتی شخصاً به رهبری توپچوباش اف اقدام به تشکیل فراکسیون مسلمانان کرد. حکومت تزاری ۷۲ روز بعد دومای نمایندگان منتقد فعالیت های حکومت و دارای موضع انقلابی را منحل ساخت. حدود ۲۰۰ نماینده با اعتراض به انحلال دوما، در تاریخ ۹ تا ۱۰ سال ۱۹۰۶ ضمن تشکیل جلسه در شهر وایبورگ، «تقاضانامه وایبورگ» را تصویب کردند. توپچوباش اف نیز یکی از امضا کنندگان این تقاضانامه بود. فعالیت های سیاسی و اجتماعی توپچوباش اف پس از انقلاب فوریه و کودتای اکتبر سال های ۱۹۱۷ بیش از پیش گسترش یافت و او با تمام قدرت وارد مبارزه در راه استقلال ملی آذربایجان شد.
• در تاریخ ۵ مارس سال ۱۹۱۷ شورای سازمان های اجتماعی و کمیته اجرائی آن در باکو تشکیل گردید. علاوه بر محمدحسن حاجینسکی، ی. فرولوف، ی. حیدراف و دیگران، علیمردان بیگ توپچوباش اف نیز به عضویت این کمیته درآمد. در ماه ژوئیه نیز هیئت جدید ۳۳ نفره کمیته فوق تشکیل جلسه داد. آقای توپچوباش اف به ریاست کمیته انتخاب شد. در ۲۹ مارس ۱۹۱۷ کمیته اجرایی موقت شورای ملی مسلمانان در باکو تشکیل شد. چهره هایی مثل محمد امین رسولزاده، محمدحسن حاجینسکی، توپچوباش اف و دیگران به عنوان اعضای کمیته انتخاب شدند. در نتیجه زحمات و فعالیت های بی وقفه رهبران این کمیته، در تاریخ ۱۵ تا ۲۰ آوریل سال ۱۹۱۷ کنگره مسلمانان قفقاز در باکو تشکیل گردید. این کنگره به ریاست توپچوباش اف برگزار شد. وی به عنوان رئیس کمیته در اولین سخنرانی اش ضمن انتقاد از سیاست های ضدمردمی حکومت تزاری اعلام کرد که سیاست های حکومت قدیم روس نسبت به ملت های غیرروس ساکن روسیه عبارت از سیاست تجزیه بود و این امر زمانی در میان ارامنه و مسلمانان بروز یافت. در تاریخ ۱۲ الی ۱۵ اوت سال ۱۹۱۷ جلسه دولتی در مسکو تشکیل شد. در میان ۳۴ نماینده مسلمان از نقاط مختلف روسیه که توسط حکومت موقت تشکیل گردید، علیمردان بیگ توپچوباش اف نیز به نمایندگی از آذربایجان حضور داشت.
• روز ۱۳ اوت جلسه نمایندگان مسلمان نشست مسکو برگزار شد. در این نشست، کمیسیون مسئول تهیه گزارش نمایندگانی که قرار بود سخنرانی کنند، تشکیل گردید. کار تهیه گزارش و سخنرانی از سوی کمیسیون مزبور به علیمردان بیگ توپچوباش اف واگذار شد. توپچوباش اف طی سخنانی گفت که مسلمانان روسیه از سرنگونی تزاریزم استقبال کرده و در هر جا به حفظ و تقویت سازمان های اجتماعی و سیاسی و دستاوردهای انقلابی - آزادی، برابری و برادری مبادرت می نمایند. در تاریخ ۵ تا ۶ و ۱۲ سپتامبر ۱۹۱۷ جلسه بعدی کمیته سازمان های اجتماعی مسلمان باکو تشکیل شد. در این جلسه علیمردان بیگ توپچوباش اف به ریاست کمیته، محمدامین رسولزاده و فتحعلی خان خویسکی به عنوان معاونان رئیس انتخاب شدند؛ و در ماه های اکتبر و نوامبر او بر اساس حق رأی عمومی در انتخابات دومای باکو شرکت کرد و به عنوان عضو دوما انتخاب شد.
• توپچوباش اف یکی از افرادی بود که سعی در جلوگیری هر چه سریعتر از کشتار جمعی مردم آذربایجان توسط بلشویک ها و داشناک ها به تاریخ ۳۰ مارس و اول آوریل ۱۹۱۸ در باکو داشت و در «کنفرانس صلح» مورخ اول آوریل به رهبری آ. جاپاریدزه شرکت کرد و مطالبات کمیته دفاع انقلابی را پذیرفت.
• علیمردان بیگ توپچوباش اف که با خوشحالی فراوان از تأسیس جمهوری خلق آذربایجان استقبال کرد، در دولت دوم فتحعلی خان خویسکی مورخ ژوئن ۱۹۱۸ به عنوان وزیر فاقد مقام و در ماه اکتبر نیز به عنوان وزیر امورخارجه منصوب گردید. وی از روز برقراری جمهوری خلق آذربایجان به عنوان یک دانشمند حقوقدان با نیروی هر چه تمامتر در راستای به رسمیت شناخته شدن دولت از طرف کشورهای جهان و ایجاد روابط دیپلماتیک تلاش کرد.
• دولت آذربایجان با هدف برقراری روابط دیپلماتیک با امپراتوری عثمانی و بواسطه آن با کشورهای اروپایی، علیمردان بیگ توپچوباش اف را به عنوان وزیر با اختیارات فوق العاده به استانبول اعزام کرد. در تلگرام فتحعلی خان خویسکی به محمد امین رسول زاده که رئیس وقت دفتر نمایندگی آذرایجان در استانبول بود، آمده است: «طی مصوبه مورخ ۲۰ اوت ۱۹۱۸ دولت، علیمردان بیگ توپچوباش اف که عضو حکومت آذربایجان بود، به عنوان وزیر دارای اختیارات کامل در کلیه مسایل مربوط به منافع جمهوری آذربایجان جهت دیدار و گفتگو با حکومت امپراتوری عثمانی اعزام می گردد».
• توپچوباش اف که به تاریخ ۲۳ اوت ۱۹۱۸ از گنجه شروع به سفر کرد، با حرکت از مسیر تفلیس و باتوم، پس از مشکلات عدیده در اواخر ماه سپتامبر به استانبول رسید.
• وی پس از ورود به استانبول ظرف کوتاه مدت، یعنی در ماه های اکتبر و نوامبر ۱۹۱۸ ضمن دیدار با سلطان عثمانی و تعدادی وزرا و دیپلمات، آنان را در جریان وضع سیاسی و اقتصادی آذربایجان قرار داد و پیرامون مسایل مختلف به تبادل نظر پرداخت. در مورد بند مربوط به آذربایجان قرارداد مودروس به وزارت امورخارجه ترکیه یادداشت اعتراض ارائه کرد. او نشان داد که این قرارداد «موجب تسهیل اشغال آذربایجان می گردد که کشور را در معرض خطر قرار می دهد… واگذاری راه آهن جمهوری آذربایجان به یک کشور خارجی با قوانین بین المللی مطابقت ندارد».
... [مشاهده متن کامل]
علیمردان بیگ توپچوباش اف در سال 1863 در یک خانواده خدمتکار به دنیا آمد. او تحصیلات اولیه خود را در نخستین کالج تفلیس گذرانده و در سال ۱۸۸۴ با موفقیت به پایان رسانیده و وارد رشته تاریخ و علم زبان دانشگاه پترزبورگ شد؛ ولی پس از ترم اول، او به رشته حقوق تغییر رشته داد و در سال ۱۸۸۸ تحصیلات خود را با موفقیت به پایان رسانیده و عنوان کاندیدا دکترای علم حقوق را دریافت نمود. شورای علمی دانشکده حقوق دانشگاه پترزبورگ تصمیم به ابقاء توپچوباش اف در گروه حقوق مدنی و آماده سازی برای ارتقاء تا درجه استادی گرفت. اما این تصمیم فقط درصورت پذیرش دین ارتدکس توسط وی قابل اجرا بود. علیمردان بیگ توپچوباش اف از پذیرش دین ارتدکس خودداری ورزید و قانون تزاری در مورد دانشگاه توپچوباش اف که غیرمسیحی بود، را برای احراز مقام مزبور واجد شرایط ندانست.
آقای توپچوباش اف پس از این رویداد با مراجعت به تفلیس، به شغل وکالت در دادگاه ها مشغول بود و در مدرسه ژئودزی تفلیس به تدریس علم حقوق مبادرت می نمود.
در تاریخ ۸ نوامبر ۱۹۳۴ در حومه پاریس فوت کرد و قبر علیمردان بیگ توپچوباش اف در گورستان شهر سن کلو واقع می باشد.
• علیمردان بیگ توپچوباش اف در سال ۱۸۹۶ به باکو آمد و به فعالیت وکالت پرداخت و چندین محاکمه پیچیده را برد. این دستاوردها احترام و نفوذ زیادی در میان جمعیت شهری به او اعطا کرد. او از سال ۱۸۹۷ تا اواخر ۱۹۱۷ یکی از مؤسسین و سردبیران روزنامه «کاسپی» بود. در طی این سال ها صدها مقاله وی منتشر شد. در این مقالات، توپچوباش اف در مورد تعدادی شعرا، نویسندگان، نمایشنامه نویس، روشنفکران و چهره های برجسته آذربایجان مقالات تحریریه علمی، نظری، شرایط مسلمانان ساکن امپراتوری روسیه و محکومیت سیاست های تبعیض رژیم تزاری منتشرکرد.
• توپچوباش اف از دوران آغاز فعالیت روزنامه نگاری وارد عرصه مبارزه سیاسی و اجتماعی باکو شد، تا پایان عمر خود در خط مقدم این مبارزه بود و به یکی از سردمداران آن تبدیل گشت. سال های ۱۹۰۵ تا ۱۹۰۷ در دوران انقلاب روس، خیلی از روشنفکران آذربایجان، از جمله علیمردان بیگ توپچوباش اف به مبارزه آزادی ملی پیوست. او در این دوره چندین تقاضا برای دولت تزاریه نوشت و از منافع کارگران دفاع کرد و در جلسات، گردهمایی ها و تظاهرات سخنرانی می کرد، عضو و سپس رئیس دومای ( پارلمان ) باکو انتخاب شد و ضمن شرکت در تشکیل و فعالیت سازمان «اتفاق المسلمین»، اسناد برنامه آن را تنظیم کرد، همایش های اول تا چهارم سازمان «اتفاق المسلمین» در شهرهای نیژنی نووگورود و سنت پترزبورگ به ریاست وی برگزار گردید و عضو دفتر دائم کمیته مرکزی انتخاب شده از سوی «اتفاق المسلمین» بود.
• در ماه سپتامبر سال ۱۹۰۵ حکومت تزار به پرولتاریای باکو اجازه داد تا به منظور جلوگیری از مبارزه انقلابی، نشست کارکنان بخش صنعت نفت و نمایندگان کارگران برگزار کند. جهت اعزام نمایندگان به این نشست، انتخابات برگزار شد. علیمردان بیگ توپچوباش اف نیز در میان نمایندگان منتخب در نشست بود. جلسه یاد شده به تاریخ ۳۰ سپتامبر در سنت پترزبورگ افتتاح گردید و توپچوباش اف با ارائه گزارشی مبنی بر وضع اسفبار کارگران باکو، از منافع آنان دفاع کرد. حکومت تزاری با هراس از تقویت فزایندهٔ مبارزه انقلابی کارگران روسیه، در دسامبر ۱۹۰۵ قانون انتخابات دومای دولتی را تصویب کرد. طی ماه های مارس و آوریل سال ۱۹۰۶ در استان های باکو و یلیزاوتپول ( گنجه ) نخستین بار انتخابات دومای دولتی برگزار گردید.
• از آذربایجان علاوه بر اسماعیل خان زیادخان اف، م. علی اف، اَ. خاص محمداف و دیگران، علیمردان بیگ توپچوباش اف نیز در اولین دومای دولتی انتخاب شد. از تاریخ ۲۷ آوریل تا ۸ ژوئیه سال ۱۹۰۶ اولین دومای دولتی در سنت پتربورگ فعالیت داشت. توپچوباش اف در مذاکره تعدادی از مسایل مورد مذاکره در دوما شرکت کرد، از سیاست های دولت در زمینه زراعت و مهاجرت انتقاد و نیز از درخواست اعطای خودمختاری به اقلیت ها در روسیه، و بخصوص مسلمانان حمایت نمود. نمایندگان مناطق مسلمان نشین روسیه در دومای دولتی شخصاً به رهبری توپچوباش اف اقدام به تشکیل فراکسیون مسلمانان کرد. حکومت تزاری ۷۲ روز بعد دومای نمایندگان منتقد فعالیت های حکومت و دارای موضع انقلابی را منحل ساخت. حدود ۲۰۰ نماینده با اعتراض به انحلال دوما، در تاریخ ۹ تا ۱۰ سال ۱۹۰۶ ضمن تشکیل جلسه در شهر وایبورگ، «تقاضانامه وایبورگ» را تصویب کردند. توپچوباش اف نیز یکی از امضا کنندگان این تقاضانامه بود. فعالیت های سیاسی و اجتماعی توپچوباش اف پس از انقلاب فوریه و کودتای اکتبر سال های ۱۹۱۷ بیش از پیش گسترش یافت و او با تمام قدرت وارد مبارزه در راه استقلال ملی آذربایجان شد.
• در تاریخ ۵ مارس سال ۱۹۱۷ شورای سازمان های اجتماعی و کمیته اجرائی آن در باکو تشکیل گردید. علاوه بر محمدحسن حاجینسکی، ی. فرولوف، ی. حیدراف و دیگران، علیمردان بیگ توپچوباش اف نیز به عضویت این کمیته درآمد. در ماه ژوئیه نیز هیئت جدید ۳۳ نفره کمیته فوق تشکیل جلسه داد. آقای توپچوباش اف به ریاست کمیته انتخاب شد. در ۲۹ مارس ۱۹۱۷ کمیته اجرایی موقت شورای ملی مسلمانان در باکو تشکیل شد. چهره هایی مثل محمد امین رسولزاده، محمدحسن حاجینسکی، توپچوباش اف و دیگران به عنوان اعضای کمیته انتخاب شدند. در نتیجه زحمات و فعالیت های بی وقفه رهبران این کمیته، در تاریخ ۱۵ تا ۲۰ آوریل سال ۱۹۱۷ کنگره مسلمانان قفقاز در باکو تشکیل گردید. این کنگره به ریاست توپچوباش اف برگزار شد. وی به عنوان رئیس کمیته در اولین سخنرانی اش ضمن انتقاد از سیاست های ضدمردمی حکومت تزاری اعلام کرد که سیاست های حکومت قدیم روس نسبت به ملت های غیرروس ساکن روسیه عبارت از سیاست تجزیه بود و این امر زمانی در میان ارامنه و مسلمانان بروز یافت. در تاریخ ۱۲ الی ۱۵ اوت سال ۱۹۱۷ جلسه دولتی در مسکو تشکیل شد. در میان ۳۴ نماینده مسلمان از نقاط مختلف روسیه که توسط حکومت موقت تشکیل گردید، علیمردان بیگ توپچوباش اف نیز به نمایندگی از آذربایجان حضور داشت.
• روز ۱۳ اوت جلسه نمایندگان مسلمان نشست مسکو برگزار شد. در این نشست، کمیسیون مسئول تهیه گزارش نمایندگانی که قرار بود سخنرانی کنند، تشکیل گردید. کار تهیه گزارش و سخنرانی از سوی کمیسیون مزبور به علیمردان بیگ توپچوباش اف واگذار شد. توپچوباش اف طی سخنانی گفت که مسلمانان روسیه از سرنگونی تزاریزم استقبال کرده و در هر جا به حفظ و تقویت سازمان های اجتماعی و سیاسی و دستاوردهای انقلابی - آزادی، برابری و برادری مبادرت می نمایند. در تاریخ ۵ تا ۶ و ۱۲ سپتامبر ۱۹۱۷ جلسه بعدی کمیته سازمان های اجتماعی مسلمان باکو تشکیل شد. در این جلسه علیمردان بیگ توپچوباش اف به ریاست کمیته، محمدامین رسولزاده و فتحعلی خان خویسکی به عنوان معاونان رئیس انتخاب شدند؛ و در ماه های اکتبر و نوامبر او بر اساس حق رأی عمومی در انتخابات دومای باکو شرکت کرد و به عنوان عضو دوما انتخاب شد.
• توپچوباش اف یکی از افرادی بود که سعی در جلوگیری هر چه سریعتر از کشتار جمعی مردم آذربایجان توسط بلشویک ها و داشناک ها به تاریخ ۳۰ مارس و اول آوریل ۱۹۱۸ در باکو داشت و در «کنفرانس صلح» مورخ اول آوریل به رهبری آ. جاپاریدزه شرکت کرد و مطالبات کمیته دفاع انقلابی را پذیرفت.
• علیمردان بیگ توپچوباش اف که با خوشحالی فراوان از تأسیس جمهوری خلق آذربایجان استقبال کرد، در دولت دوم فتحعلی خان خویسکی مورخ ژوئن ۱۹۱۸ به عنوان وزیر فاقد مقام و در ماه اکتبر نیز به عنوان وزیر امورخارجه منصوب گردید. وی از روز برقراری جمهوری خلق آذربایجان به عنوان یک دانشمند حقوقدان با نیروی هر چه تمامتر در راستای به رسمیت شناخته شدن دولت از طرف کشورهای جهان و ایجاد روابط دیپلماتیک تلاش کرد.
• دولت آذربایجان با هدف برقراری روابط دیپلماتیک با امپراتوری عثمانی و بواسطه آن با کشورهای اروپایی، علیمردان بیگ توپچوباش اف را به عنوان وزیر با اختیارات فوق العاده به استانبول اعزام کرد. در تلگرام فتحعلی خان خویسکی به محمد امین رسول زاده که رئیس وقت دفتر نمایندگی آذرایجان در استانبول بود، آمده است: «طی مصوبه مورخ ۲۰ اوت ۱۹۱۸ دولت، علیمردان بیگ توپچوباش اف که عضو حکومت آذربایجان بود، به عنوان وزیر دارای اختیارات کامل در کلیه مسایل مربوط به منافع جمهوری آذربایجان جهت دیدار و گفتگو با حکومت امپراتوری عثمانی اعزام می گردد».
• توپچوباش اف که به تاریخ ۲۳ اوت ۱۹۱۸ از گنجه شروع به سفر کرد، با حرکت از مسیر تفلیس و باتوم، پس از مشکلات عدیده در اواخر ماه سپتامبر به استانبول رسید.
• وی پس از ورود به استانبول ظرف کوتاه مدت، یعنی در ماه های اکتبر و نوامبر ۱۹۱۸ ضمن دیدار با سلطان عثمانی و تعدادی وزرا و دیپلمات، آنان را در جریان وضع سیاسی و اقتصادی آذربایجان قرار داد و پیرامون مسایل مختلف به تبادل نظر پرداخت. در مورد بند مربوط به آذربایجان قرارداد مودروس به وزارت امورخارجه ترکیه یادداشت اعتراض ارائه کرد. او نشان داد که این قرارداد «موجب تسهیل اشغال آذربایجان می گردد که کشور را در معرض خطر قرار می دهد… واگذاری راه آهن جمهوری آذربایجان به یک کشور خارجی با قوانین بین المللی مطابقت ندارد».