علی بیهقی
لغت نامه دهخدا
علی بیهقی. [ ع َ ی ِ ب َ هََ ] ( اِخ ) ابن حسین بن علی بیهقی حنفی ، ملقّب به علاءالدین و مکنّی به ابوالحسن. از پزشکان به شمار می رفت و در سال 912 هَ. ق. در قید حیات بود. او راست : 1 - ترویح الارواح لتصحیح الاشباح ، درطب. 2 - معادن النوادر فی معرفةالجواهر. ( از معجم المؤلفین بنقل از هدیةالعارفین ج 1 ص 741 ).
علی بیهقی. [ ع َ ی ِ ب َ هََ ] ( اِخ ) ابن زیدبن محمدبن حسین بن سلیمان بن ایوب انصاری اوسی خزیمی بیهقی شافعی ، مکنّی به ابوالحسن و مشهور به ابن فندق و فرید خراسان. حکیم و ادیب مشهور ایران و از ریاضی دانان بزرگ قرن ششم هجری بود. وی در فقه و اصول و طب و لغت و عروض و حکمت و کلام و تاریخ و سایر علوم نیز متبحر بود. یاقوت حموی در معجم الادباء نسب نامه کامل او را آورده و ولادتش را27 شعبان سال 499 هَ. ق. در قصبه سبزوار از ناحیه بیهق یاد کرده است. اما بیهقی خود در تاریخ بیهق گوید که در سال 500 هَ. ق. که سال قتل فخرالملک وزیربود در دبیرستان ( یعنی مکتب ) بود. بنابراین ولادت اوباید چند سالی پیش از 499 هَ. ق. باشد. وی در سال 565 هَ. ق. در بیهق درگذشت. او در جوانی به کسب علوم مختلف اشتغال جست. و بسیاری از استادان بزرگ عهد خود را در بیهق و نیشابور و مرو و سرخس و دیگر بلاد خراسان دید و از محضر آنان استفاده کرد از آن جمله با حکیم عمرخیام دیدار کرد و شرحی در این باره که به سال 507 هَ. ق. روی داده در کتاب تتمه صوان الحکمة آورده است. علی بیهقی از سبزوار به ناحیه ششتمذ رفت وسپس به مرو سفر کرد و عهده دار امر قضاء در بیهق شد.یاقوت حموی بسیار از تصانیف او را بنقل از قول مؤلف ذکر کرده است که به ترتیب حروف تهجی عبارتند از: 1- آداب السفر. 2 - احکام القرانات. 3 - الاراحة عن شدائد المساحة. 4 - ازاهیرالریاض المریعة و تفسیر الفاظالمحاورة و الشریعة. 5 - أزهار اشجار الاشعار. 6 - اسامی الادویة و خواصها و منافعها. 7 - اسرارالاعتذار.8 - اسرارالحکم. 9 - أسئلة القرآن مع الاجوبة. 10 -اصول الفقه. 11 - أطعمة المرضی. 12 - الاعتبار بالاقبال و الادبار. 13 - اعجازالقرآن. 14 - الافادة فی اثبات الحشر و الاعادة. 15 - الافادة فی کلمة الشهادة. 16 - الامانات فی شرح الاشارات. 17 - امثلة الاعمال النجومیة. 18 - الانتصار من الاشرار. 19 - ایضاح البراهین ، دراصول. 20 - بساتین الانس و دساتین الحدس فی براهین النفس. 21 - البلاغةالخفیة. 22 - تاریخ بیهق ، که مهمترین کتاب اوست به زبان پارسی. و آن در تاریخ و جغرافیای ناحیه بیهق ( ناحیه ای از خراسان که سبزوار قصبه آن بود ) و ذکر رجال علم و ادب و کتّاب و سادات و خاندانهای مشهور آن ولایت است. 23 - تتمه صوان الحکمة، که به عربی است و آن ذیلی است برصوان الحکمه ابوسلیمان محمدبن طاهربن بهرام سجستانی منطقی ( متوفی بعد از سال 391 هَ. ق. ) ، و ذکر بسیاری از حکما و اطبا و علمای علوم اوایل که در صوان الحکمة نیامده بود و یا احتیاج به تکمیل داشت در آن آمده است و اطلاعاتی که مؤلف بخصوص درباره حکمای ایران از عهد بوعلی به بعد آورده بسیار مهم و گرانبها است. ترجمه ای از این کتاب درقرن هفتم به نام «درةالاخبار» صورت گرفت که دو بار در لاهور و تهران به طبع رسیده است. 24 - التحریر فی التذکیر، در دو مجلد. 25 - تحفةالسادة. 26 - تعلیقات فصول بقراط. 27 - تنبیه العلماء علی تمویه المتشبهین بالعلماء. 28 - جلاء صداء الشک ، در اصول. 29 - جوامع احکام النجوم ، در سه مجلد. این کتاب از آثار معتبر او در ریاضی است ، و در عین انکار علم احکام نجوم ، آن را به خواهش دوستان خود نوشت. و از آن نسخی در کتابخانه های دانشگاه تهران و مدرسه عالی سپهسالار موجود است. 30 - حصص الاصفیاء فی قصص الانبیاء علی طریق البلغاء، در دو مجلد و به فارسی است. 31 - خلاصةالزیجة. 32 -دُررالسخاب و دِررالسحاب فی الرسائل. 33 - درةالوشاح ، که تتمه کتاب وشاح است. 34 - ذخائر الحکم. 35 - ربیعالعارفین. 36 - الرسائل ، به فارسی. 37 - رسالةالعطارة فی مدح بنی الزنارة. 38 - رقیات التشبیهات علی خفایا المختلطات بالجداول. 39 - ریاحین العقول. 40 - السموم. 41- شرح الحماسة. 42 - شرح رسالة الطیر. 43 -شرح شعر البحتری و أبی تمام. 44 - شرح شهاب الاخبار. 45 - شرح مشکلات المقامات الحریریة. 46 - شرح الموجز المعجز. 47 - طرائق الوسائل الی حدائق الرسائل. 48 - عرائس النفائس. 49 - العروض. 50 - عقوداللاَّلی. 51 - عقودالمضاحک ، به فارسی. 52 - غررالاقیسة. 53 - غررالامثال ، در دو مجلد. 54 - الفرائض بالجدول. 55 - قرائن آیات القرآن. 56- کتاب فی الحساب. 57 - کنزالحج ، در اصول. 58- لباب الانساب. 59 - مجامعالامثال و بدائعالاقوال ، در چهار مجلد. 60 - المختصر من الفرائض. 61 - مشارب التجارب ، در چهار مجلد و آن ذیلی بود بر تاریخ یمینی.62 - المشتهر فی نقض المعتبر الذی صنفه الحکیم ابوالبرکات. 63 - معارج نهج البلاغة، که شرح و تفسیر نهج البلاغه است. 64 - المعالجات الاعتباریة. 65 - معرفة ذات الحلق و الکرة و الاصطرلاب. 66 - ملح البلاغة. 67 - مناهج الدرجات فی شرح کتاب النجاة، در سه مجلد. 68 - مؤامرات الاعمال النجومیة. 69 - نصائح الکبراء، به فارسی. 70 - نهج الرشاد، در اصول. 71 - وشاح دمیةالقصر، در یک مجلد بزرگ و آن ذیلی بود بر دمیةالقصر باخرزی. 72 - الوقیعة فی منکر الشریعة. و نیز او را مجموعه ای ازنامه های متفرقه و مجموعه دیگری از اشعار خود بود. از میان این آثار اکنون کتابهای تاریخ بیهق و تتمه صوان الحکمة و جوامعالاحکام النجوم و لباب الانساب و معارج نهج البلاغة موجود است. و نیز رجوع به ظهیرالدین ( ابوالحسن علی بن... ) شود. ( از تاریخ ادبیات در ایران چ صفا ج 2، چ 1 ص 311 و ص 993 ) ( معجم الادباء چ مصر ج 13 ص 219 ) ( معجم المؤلفین ج 7 ص 96 ). صاحب معجم المؤلفین مآخذ ذیل را نیز یاد کرده است : سیرالنبلاء ذهبی ج 12 ص 284. الوافی صفدی ج 12 ص 68. کشف الظنون ص 289 و 609 و سایر صفحات ، اعیان الشیعه ج 41 ص 27. ایضاح المکنون ج 1 ص 3 و36 و سایر صفحات ، و ج 2 ص 60 و 83 و سایر صفحات. هدیةالعارفین ج 1 ص 299. کنوزالاجداد محمد کردعلی ص 299. فهرست کتابخانه رضوی ص 80. مقدمة تاریخ حکماءالاسلام محمدکردعلی ص 9. فهرس المخطوطات المصوره سید ج 2 ص 175. و رجوع به مصنفی علم الرجال آقابزرگ طهرانی ص 281 شود.بیشتر بخوانید ...
فرهنگ فارسی
پیشنهاد کاربران
پیشنهادی ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید