علاءالدین علی بن محمد سمرقندی معروف به ملا علی قوشچی فیزیک دان، ریاضیدان، منجم، زبان شناس و متکلم ایرانی ( ۸۰۵–۸۷۸ قمری ) ( ۷۸۲ خورشیدی – ۸۵۳ خورشیدی ) از مشاهیر علمای عامه و کلام و ریاضیات. او از فقهای حنفی و از عالمان بزرگ اهل سنّت در علم کلام بود.
... [مشاهده متن کامل]
نام اصلی او «علاءالدین علی بن محمد سمرقندی» است. او را «ملا علی قوشچی» یا گاه «فاضل قوشچی» نیز گفته اند. واژه های «قوش» و «چی» هر دو واژه هایی ترکی هستند و «قوشچی» به معنای نگاهدار قوش ( باز ) می باشد. به دلیل اینکه پدر او ( محمد سمرقندی ) در دربار شاهزاده الغ بیگ تیموری قوشچی بوده، به «ملا علی قوشچی» نیز معروف گشته است.
پدرش مردی به نام «محمد سمرقندی» بود که منصب قوشچی را در دربار شاهزاده الغ بیگ تیموری برعهده داشت و به «قوشچی الغ بیگ» معروف بود.
علی قوشچی در سمرقند اغلب علوم متداوله را فراگرفت و هیئت و ریاضیات را از قاضی زادهٔ رومی و الغ بیگ ( شاهزاده تیموری پسر سلطان شاهرخ ) سلطان ماوراءالنهر که نسبت به فنون ریاضی میلی فراوان داشت آموخت. او برای تکمیل معلومات خود به کرمان نیز رفت و پس از بازگشت «رساله حل اشکال القمر» را به شاهزاده الغ بیگ تقدیم کرد.
لغتنامهٔ دهخدا در سرواژهٔ «علاءالدین قوشچی» چنین آورده است:
. . . از کثرت تقربی که در نزد آن سلطان داشت به خطاب فرزندی مخاطب بود و او را به تکمیل رصدخانه ای که در سمرقند تأسیس کرد گماشت؛ و قوشچی این وظیفه را انجام داد و زیج الغ بیگی را که به زیج جدید معروف است بپایان رسانید؛ و پس از مرگ سلطان عازم حج شد و در تبریز مورد توجه اوزون حسن ( ۸۷۳–۸۸۲ هَ. ق ) از حکمرانان آق قویونلی قرار گرفت و از جانب وی برای عقد مصالحه بین او و سلطان محمدخان ثانی عثمانی ( ۸۵۵–۸۸۶ هَ. ق ) . به استانبول رفت، و پس از انجام این کار به آذربایجان رفت و مجدداً به استانبول بازگشت…
پس از دعوت سلطان محمد فاتح و بازگشت مجدد از آذربایجان به استانبول، در مدرسه ایاصوفیا به تدریس و تألیف کتبی چون «رسالهٔ محمدیه» در علم حساب ( که به نام سلطان محمد خان بود ) پرداخت و در همان جا در ۲۵ آذر ۸۵۳ خورشیدی ( برابر با ۲۷ رجب ۸۷۹ قمری، برابر با ۱۶ دسامبر ۱۴۷۴ میلادی ) درگذشت و در جوار قبر ابو ایوب انصاری خاکسپاری شد.
... [مشاهده متن کامل]
نام اصلی او «علاءالدین علی بن محمد سمرقندی» است. او را «ملا علی قوشچی» یا گاه «فاضل قوشچی» نیز گفته اند. واژه های «قوش» و «چی» هر دو واژه هایی ترکی هستند و «قوشچی» به معنای نگاهدار قوش ( باز ) می باشد. به دلیل اینکه پدر او ( محمد سمرقندی ) در دربار شاهزاده الغ بیگ تیموری قوشچی بوده، به «ملا علی قوشچی» نیز معروف گشته است.
پدرش مردی به نام «محمد سمرقندی» بود که منصب قوشچی را در دربار شاهزاده الغ بیگ تیموری برعهده داشت و به «قوشچی الغ بیگ» معروف بود.
علی قوشچی در سمرقند اغلب علوم متداوله را فراگرفت و هیئت و ریاضیات را از قاضی زادهٔ رومی و الغ بیگ ( شاهزاده تیموری پسر سلطان شاهرخ ) سلطان ماوراءالنهر که نسبت به فنون ریاضی میلی فراوان داشت آموخت. او برای تکمیل معلومات خود به کرمان نیز رفت و پس از بازگشت «رساله حل اشکال القمر» را به شاهزاده الغ بیگ تقدیم کرد.
لغتنامهٔ دهخدا در سرواژهٔ «علاءالدین قوشچی» چنین آورده است:
. . . از کثرت تقربی که در نزد آن سلطان داشت به خطاب فرزندی مخاطب بود و او را به تکمیل رصدخانه ای که در سمرقند تأسیس کرد گماشت؛ و قوشچی این وظیفه را انجام داد و زیج الغ بیگی را که به زیج جدید معروف است بپایان رسانید؛ و پس از مرگ سلطان عازم حج شد و در تبریز مورد توجه اوزون حسن ( ۸۷۳–۸۸۲ هَ. ق ) از حکمرانان آق قویونلی قرار گرفت و از جانب وی برای عقد مصالحه بین او و سلطان محمدخان ثانی عثمانی ( ۸۵۵–۸۸۶ هَ. ق ) . به استانبول رفت، و پس از انجام این کار به آذربایجان رفت و مجدداً به استانبول بازگشت…
پس از دعوت سلطان محمد فاتح و بازگشت مجدد از آذربایجان به استانبول، در مدرسه ایاصوفیا به تدریس و تألیف کتبی چون «رسالهٔ محمدیه» در علم حساب ( که به نام سلطان محمد خان بود ) پرداخت و در همان جا در ۲۵ آذر ۸۵۳ خورشیدی ( برابر با ۲۷ رجب ۸۷۹ قمری، برابر با ۱۶ دسامبر ۱۴۷۴ میلادی ) درگذشت و در جوار قبر ابو ایوب انصاری خاکسپاری شد.
