علی بن عیسی کحال

علی بن عیسی کحال چشم پزشک سده های یازدهم و دوازهم میلادی ( چهارم و پنجم قمری ) بود
وی را در غرب به «ژزو هالی» می شناسند. محل تولدش بغداد است اما از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست. ابن ابی اصیبعه تاریخ وفاتش را سال ۴۳۰ ق ثبت کرده است. گویند علی بن عیسی مسیحی بوده است اما دلیل قانع کنندهای در این باره در دست نیست. نیز گفته اند به دنبال مشاجره با جاثلیق یوهانس از کلیسای نسطوری روی برگرداند و به کلیسای ملکایی پیوست. علی بن عیسی در بیمارستانی که عضدالدوله دیلمی در بغداد تأسیس کرده بود تدریس می کرد. وی را اغلب با عیسی بن علی طبیب متوکل عباسی اشتباه گرفته اند. او در چشمپزشکی، حاذق و نظرش مورد احترام همگان بود و در طی قرون وسطا بزرگترین چشم پزشک جهان اسلام بود. تذکره الکحالین او، در حکم کتاب قانون چشمپزشکی مسلمانان بود. علی بن عیسی با نگاشتن این کتاب در فصول فراوان و توصیف های مشروح، عمّار موصلی پزشک معاصر خود را تحت الشعاع قرار داد.
علی بن عیسی کحال نخستین کسی است که در عمل چشم از داروی بیهوشی استفاده کرد. اما هیچ جا به اینکه این کار ابداع خودش باشد اشارهای نکرده است. جز آنکه گفته است: «بیمار را در خواب کن که به او داروی بیهوش کننده بدهی مانند مهرگیاه و تریاک و از آن قبیل»
هیرشبرگ، محقق آلمانی، دربارهٔ علل خودداری علی بن عیسی از توضیح چگونگی بیهوش کردن بیماران معتقد است: «چنین امری می تواند دو علت داشته باشد: یا لازم نبوده چنین چیزی بگوید زیرا جراحان عصر او و محیط او این را می دانسته اند یا نمی خواسته آن را بگوید تا از سوء استفاده متقلبان جلوگیری کند. » ابن ابی اصیبعه در عیون الانباء فی طبقات الاطباء آورده است: «علی بن عیسی کحال در ساخت سرمه و گرد چشم شهرتی بینظیر داشت. دیگران از سخنان او دربارهٔ بیماری های چشم و درمان آن پیروی کامل می کردند و هر کس می خواست سرمه و گرد چشم بسازد ناچار بود که از کتاب مشهور او، تذکره الکحالین، استفاده کند».
اثر مهم طبی علی بن عیسی کتابی است به نام تذکره الکحالین که در سه کتاب ( مقاله ) و ۱۲۳ فصل تحریر یافته و در آن، همه بیماریهای چشم و درمان آنها و آرا و عقاید اطبای گذشته مطرح شده و از زمان تألیف تا سالها بعد مرجع عموم چشم پزشکان بوده است. مقاله اول این کتاب دربارهٔ کالبدشناسی و وظایف اعضای چشم؛ مقاله دوم دربارهٔ بیماری های چشم و درمان آنها؛ مقاله سوم دربارهٔ داروهای چشم و تشریح برخی از بیماریهایی است که حس نمی شود و نیز علایم و درمان آنها و پرهیز غذایی و مسائل عمومی چشمپزشکی و توصیف دقیق ۱۲ بیماری و مشخصات ۱۴۳ دارو و نسخه تهیه ۸۰۰ محلول ترکیبی درمان چشم. دومیلی در کتاب خود العلم عند العرب می گوید: «کتاب علی بن عیسی کحال هنوز در اروپا از مراجع اصلی است و به همین جهت به زبانهای مختلف ترجمه شده است».

علی بن عیسی کَحّال (قرون ۴ و ۵ق)
طبیب و چشم پزشک. از شاگردان ابوالفرج بن الطبیب بود. اثر مهم وی تذکرةالکحالین است که آن را در سه مقاله نوشته و در آن آراء و عقاید اطباء پیش از خود و نیز بیماری های مربوط به چشم و درمان آن ها را ذکر کرده است. علی بن عیسی کحال جزو اولین کسانی بود که نزدیک ترین دیدگاه چشم پزشکی را به چشم پزشکی مدرن امروزی داشتند و وقتی دربارۀ بیماری های داخلی چشم بحث می کرد، منظورش تأثیر بیماری هایی مثل دیابت، ناراحتی های کلیوی، و تومورهای مغزی بود که روی چشم تأثیر می گذارند.