علی بن ابی طالب معروف به امام علی ( ۱۳ رجب ۲۳ پیش از هجرت - ۲۱ رمضان ۴۰ ه. ق[۱] ) چهارمین خلیفه ( امیرالمؤمنین ) حکومت اسلامی بین سال های ۳۵ تا ۴۰ هجری قمری ( ۶۵۶ تا ۶۶۱ م م ) و امام اول شیعیان است. [۲] وی پسرعمو، داماد و از نزدیک ترین صحابی محمد ( پیامبر اسلام ) و از اهل بیت وی و همسر فاطمه زهرا بود. پدر او ابوطالب فرزند عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف و مادرش هم فاطمه دختر اسد بن هاشم بود؛ بنابراین علی از هر دو طرف هاشمی نسب است. بنابر روایات، محمد او را به برادری خود برگزید و با او پیمان برادری بست. همچنین او یکی از نخستین افرادی است که فرمانبردار آیین محمد شد و به اسلام گروید. [۳]. محمد در بازگشت از حجة الوداع عبارت «هر که من ولی او هستم، این علی ولی اوست. » را به زبان آورد؛ اما مقصود این عبارت مورد اختلاف شیعه و سنی قرار گرفت. شیعیان بر این اساس معتقد به نصب امامت و خلافت در خصوص علی شدند و اهل سنت آن را به معنای دوستی و محبت علی تفسیر می کنند. [۴][۵]
... [مشاهده متن کامل]
پس از مرگ محمد و در ماجرای انتخاب جانشین او، جمعی از انصار در سقیفه بنی ساعده گرد آمدند. سرانجام اهل سقیفه تصمیم بر خلافت ابوبکر گرفتند. [۶] علی بن ابی طالب در ابتدا از بیعت با ابوبکر سرباز زد؛ ولی سرانجام پس از شش ماه با ابوبکر بیعت کرد. [۷]
علی در دوران خلافت سه خلیفهٔ اول در جنگ ها شرکت نمی کرد[۷] و جز در انتخاب خلیفهٔ سوم فعالیت سیاسی نداشت. البته هر گاه خلفای سه گانه می خواستند، در امور دینی، قضایی و سیاسی به آنها مشورت می داد. [۸]
او پس از کشته شدن عثمان به عنوان چهارمین خلیفهٔ مسلمانان انتخاب شد. دوران خلافت او با جنگهای داخلی بین مسلمانان و شورش ایرانیان مصادف بود. او سرانجام در مسجد کوفه به ضرب شمشیر یکی از خوارج به نام ابن ملجم مرادی کشته شد. [۷]
محتویات [نهفتن]
۱ منابع برای تاریخ نگاری زندگی علی
۲ نام ها و عناوین
۳ تولد و دودمان
۴ در مکه
۴. ۱ کودکی
۴. ۲ اسلام آوردن
۴. ۳ مهاجرت به مدینه
۵ در مدینه
۵. ۱ در هنگام حیات محمد
۵. ۱. ۱ زندگی خانوادگی
۵. ۱. ۲ در جنگ ها
۵. ۱. ۳ غدیر خم
۵. ۱. ۴ حدیث غدیر خم در منابع اهل سنّت
۵. ۱. ۵ جانشینی محمد
۵. ۲ پس از مرگ محمد تا پیش از خلافت
۵. ۲. ۱ دوران خلافت ابوبکر
۵. ۲. ۲ مصحف علی
۵. ۲. ۳ دوران خلافت عمر
منابع برای تاریخ نگاری زندگی علی
دربارهٔ زندگانی علی، گزارش های فراوانی در متون تاریخی آمده است؛ چنانکه منابع اسلامی پس از محمد، بیشترین حجم مطلب را به زندگی او اختصاص داده اند. [۹] از این جهت که شخصیت علی برای مسلمانان ( اعم از شیعه و سنی ) دارای اهمیت مذهبی، سیاسی، فقهی و روحانی است، زندگی او به طرق مختلف تحلیل و تفسیر شده و اسناد تاریخی موجود نیز تحت تاثیر ملاحظات فرقه ای قرار گرفته اند. [۱۰] بسیاری از منابع اولیهٔ اسلامی تا حدی نسبت به علی رنگ تعصب - در برخی موارد مثبت و در برخی موارد منفی - گرفته اند. [۹]
بخشی از منابع برای تاریخ نگاری زندگی علی مشابه منابع برای تاریخ نگاری زندگی محمد مانند قرآن، ابن هشام، واقدی و طبری است.
دانشمندان غربی پیشین، غالباً به روایات و گزارش های گرد آمده در دوره های بعد از اسلام متمایل بودند که شیعه و سنی با توجه به مواضع مذهبی شان بیشتر به روایت آنها تمایل داشته اند. برخی محققان بر این باورند که این روایات، ساختگی هستند. این دیدگاه سبب شده که بسیاری از روایات قطعی نیز به علت متواتر بودنشان در دوره های بعد از اسلام، جعلی تلقی شوند. لئون کائتانی گزارش های تاریخی منسوب به ابن عباس و عایشه را عمدتاً ساختگی می پندارد؛ در حالی که روایات بدون سند گزارش شده توسط تاریخ نویسان اولیه مانند ابن اسحاق را معتبر می داند. ویلفرد مادلونگ این دیدگاه را که تنها روایت شدن در «منابع اولیه» را ملاک درستی روایات بدانیم و بخش اعظمی از روایات را به بهانهٔ اینکه بعدها توسط شیعه و سنی نقل شده اند، جعلی تلقی کنیم، رد کرده است. به گفتهٔ وی، این دیدگاه کائتانی بی اساس است. مادلونگ و برخی از مورخان، روایات نقل شده در دوره های بعد را به خودی خود رد نمی کنند؛ بلکه ملاک آنها برای درستی این روایات، سازگار بودن آنها با دیگر حوادث روایت شده است. [۱۱]
هنگامی که مقاله و مقاله نویسی بین مسلمانان جا افتاد، جزوه و مقالات متعددی بین سالهای ۷۵۰ و ۹۵۰ میلادی نوشته شد. به گفتهٔ رابینسون، حداقل ۲۱ گزارش مجزا دربارهٔ نبرد صفین تشکیل شده است. ابومخنف، یکی از نویسندگان مشهور این دوره بود که سعی کرد تمام این گزارشها را جمع آوری کند. مورخان قرن ۹ و ۱۰ میلادی روایات در دسترس را جمع آوری، انتخاب و مرتب کردند. با این حال، بسیاری از این جزوه ها و مقالات وجود ندارد؛ به جز چند تایی که بعداً در آثاری مانند تاریخ الرسل و الملوک محمد بن جریر طبری مورد استفاده قرار گرفته اند. [۱۲]
نام ها و عناوین
متقارن نمایی که با چرخش ۱۸۰ درجه ای نام علی را به محمد تبدیل می کند.
نام ها و عناوین مختلفی در سنت اسلامی به علی نسبت داده شده است که برخی از منعکس کننده ویژگی های شخصی او و برخی مشتق شده از قسمت های خاصی از زندگی او است. عناوین عبارتند از ابوالحسن، ابوتراب، مرتضی، اسدالله ( «شیر خدا» ) ، حیدر ( «شیر» ) ، و به طور خاص در میان شیعه - امیرالمومنین و مولی المتقین. [۹]
تولد و دودمان
نخستین امام شیعیان
علی
زندگی
شجره نامه، غدیر خم، لیلةالمبیت، یوم الدار، جانشینی محمد، سال شمار زندگی، نوادگان
میراث
نهج البلاغه، غررالحکم و دررالکلم، خطبه شقشقیه، خطبه بدون الف علی بن ابیطالب، خطبه بدون نقطه علی بن ابیطالب، مسجد امام علی
دیگر موضوعات
خلافت علی، چهارده معصوم، امامان دوازده گانه
ن • ب • و
او در روز جمعه سیزدهم رجب سال سی ام عام الفیل مطابق با ۵۹۹ میلادی ( ده سال قبل از بعثت محمد ) در مکه و بنابر منابع متعدد و . . .
... [مشاهده متن کامل]
پس از مرگ محمد و در ماجرای انتخاب جانشین او، جمعی از انصار در سقیفه بنی ساعده گرد آمدند. سرانجام اهل سقیفه تصمیم بر خلافت ابوبکر گرفتند. [۶] علی بن ابی طالب در ابتدا از بیعت با ابوبکر سرباز زد؛ ولی سرانجام پس از شش ماه با ابوبکر بیعت کرد. [۷]
علی در دوران خلافت سه خلیفهٔ اول در جنگ ها شرکت نمی کرد[۷] و جز در انتخاب خلیفهٔ سوم فعالیت سیاسی نداشت. البته هر گاه خلفای سه گانه می خواستند، در امور دینی، قضایی و سیاسی به آنها مشورت می داد. [۸]
او پس از کشته شدن عثمان به عنوان چهارمین خلیفهٔ مسلمانان انتخاب شد. دوران خلافت او با جنگهای داخلی بین مسلمانان و شورش ایرانیان مصادف بود. او سرانجام در مسجد کوفه به ضرب شمشیر یکی از خوارج به نام ابن ملجم مرادی کشته شد. [۷]
محتویات [نهفتن]
۱ منابع برای تاریخ نگاری زندگی علی
۲ نام ها و عناوین
۳ تولد و دودمان
۴ در مکه
۴. ۱ کودکی
۴. ۲ اسلام آوردن
۴. ۳ مهاجرت به مدینه
۵ در مدینه
۵. ۱ در هنگام حیات محمد
۵. ۱. ۱ زندگی خانوادگی
۵. ۱. ۲ در جنگ ها
۵. ۱. ۳ غدیر خم
۵. ۱. ۴ حدیث غدیر خم در منابع اهل سنّت
۵. ۱. ۵ جانشینی محمد
۵. ۲ پس از مرگ محمد تا پیش از خلافت
۵. ۲. ۱ دوران خلافت ابوبکر
۵. ۲. ۲ مصحف علی
۵. ۲. ۳ دوران خلافت عمر
منابع برای تاریخ نگاری زندگی علی
دربارهٔ زندگانی علی، گزارش های فراوانی در متون تاریخی آمده است؛ چنانکه منابع اسلامی پس از محمد، بیشترین حجم مطلب را به زندگی او اختصاص داده اند. [۹] از این جهت که شخصیت علی برای مسلمانان ( اعم از شیعه و سنی ) دارای اهمیت مذهبی، سیاسی، فقهی و روحانی است، زندگی او به طرق مختلف تحلیل و تفسیر شده و اسناد تاریخی موجود نیز تحت تاثیر ملاحظات فرقه ای قرار گرفته اند. [۱۰] بسیاری از منابع اولیهٔ اسلامی تا حدی نسبت به علی رنگ تعصب - در برخی موارد مثبت و در برخی موارد منفی - گرفته اند. [۹]
بخشی از منابع برای تاریخ نگاری زندگی علی مشابه منابع برای تاریخ نگاری زندگی محمد مانند قرآن، ابن هشام، واقدی و طبری است.
دانشمندان غربی پیشین، غالباً به روایات و گزارش های گرد آمده در دوره های بعد از اسلام متمایل بودند که شیعه و سنی با توجه به مواضع مذهبی شان بیشتر به روایت آنها تمایل داشته اند. برخی محققان بر این باورند که این روایات، ساختگی هستند. این دیدگاه سبب شده که بسیاری از روایات قطعی نیز به علت متواتر بودنشان در دوره های بعد از اسلام، جعلی تلقی شوند. لئون کائتانی گزارش های تاریخی منسوب به ابن عباس و عایشه را عمدتاً ساختگی می پندارد؛ در حالی که روایات بدون سند گزارش شده توسط تاریخ نویسان اولیه مانند ابن اسحاق را معتبر می داند. ویلفرد مادلونگ این دیدگاه را که تنها روایت شدن در «منابع اولیه» را ملاک درستی روایات بدانیم و بخش اعظمی از روایات را به بهانهٔ اینکه بعدها توسط شیعه و سنی نقل شده اند، جعلی تلقی کنیم، رد کرده است. به گفتهٔ وی، این دیدگاه کائتانی بی اساس است. مادلونگ و برخی از مورخان، روایات نقل شده در دوره های بعد را به خودی خود رد نمی کنند؛ بلکه ملاک آنها برای درستی این روایات، سازگار بودن آنها با دیگر حوادث روایت شده است. [۱۱]
هنگامی که مقاله و مقاله نویسی بین مسلمانان جا افتاد، جزوه و مقالات متعددی بین سالهای ۷۵۰ و ۹۵۰ میلادی نوشته شد. به گفتهٔ رابینسون، حداقل ۲۱ گزارش مجزا دربارهٔ نبرد صفین تشکیل شده است. ابومخنف، یکی از نویسندگان مشهور این دوره بود که سعی کرد تمام این گزارشها را جمع آوری کند. مورخان قرن ۹ و ۱۰ میلادی روایات در دسترس را جمع آوری، انتخاب و مرتب کردند. با این حال، بسیاری از این جزوه ها و مقالات وجود ندارد؛ به جز چند تایی که بعداً در آثاری مانند تاریخ الرسل و الملوک محمد بن جریر طبری مورد استفاده قرار گرفته اند. [۱۲]
نام ها و عناوین
متقارن نمایی که با چرخش ۱۸۰ درجه ای نام علی را به محمد تبدیل می کند.
نام ها و عناوین مختلفی در سنت اسلامی به علی نسبت داده شده است که برخی از منعکس کننده ویژگی های شخصی او و برخی مشتق شده از قسمت های خاصی از زندگی او است. عناوین عبارتند از ابوالحسن، ابوتراب، مرتضی، اسدالله ( «شیر خدا» ) ، حیدر ( «شیر» ) ، و به طور خاص در میان شیعه - امیرالمومنین و مولی المتقین. [۹]
تولد و دودمان
نخستین امام شیعیان
علی
زندگی
شجره نامه، غدیر خم، لیلةالمبیت، یوم الدار، جانشینی محمد، سال شمار زندگی، نوادگان
میراث
نهج البلاغه، غررالحکم و دررالکلم، خطبه شقشقیه، خطبه بدون الف علی بن ابیطالب، خطبه بدون نقطه علی بن ابیطالب، مسجد امام علی
دیگر موضوعات
خلافت علی، چهارده معصوم، امامان دوازده گانه
ن • ب • و
او در روز جمعه سیزدهم رجب سال سی ام عام الفیل مطابق با ۵۹۹ میلادی ( ده سال قبل از بعثت محمد ) در مکه و بنابر منابع متعدد و . . .