علم حیل

[ویکی فقه] علم حِیَل (منجانیقون)که به آن علم حیله ها، نیرنجات یا علم نیرنگها نیز میگویند، از علوم کاربردی رایج در دوره اسلامی که با طراحی، ساخت، کارکرد و کاربرد ابزارها و دستگاههای گوناگون مکانیکی سروکار داشت.
علم حیل شامل این شاخه ها بود:
بررسی نظری مفهوم حرکت، تعیین مرکز ثقل اجسام، طراحی دستگاههای بالابر اجسام سنگین، استخراج و انتقال آبهای زیرزمینی، و ساخت ساعتها و سلاحها و ابزارهای موسیقی و ابزارهای مورد نیاز سایر علوم و صنایع و پیشه های گوناگون.

علت نام گذاری علم حیل
عامل انتقال نیرو در این دستگاهها هوا (در آلات الروحانیة)، آب، شن یا اجزای مکانیکی بود. سازوکار این دستگاهها معمولا از عموم مردم پنهان نگاهداشته میشد. ازاینرو، عملکرد دستگاهها برایشان عجیب بود و نوعی تردستی محسوب میشد و این علم را به همین سبب علم حیله ها (حیل) یا نیرنگها (نیرنجات) مینامیدند. علم حیل را معادل علم مکانیک در دوره جدید دانسته اند.

معنی واژه حیل
واژه حیلة به معنای هنر، صنعت، حرفه و اختراع نیز آمده است. به نوشته خوارزمی، صِناعةالحیل را یونانیها منجانیقون میگفتند. منجانیقون همان مکانیک است که صورت تحریف شده «میخنیق» بوده و به اسامی دیگر مانند منجنیق و منجنیک نیز در عربی خوانده شده است.

تاریخچه پیدایش علم حیل
...