علم الهدی موسوی
لغت نامه دهخدا
شیخ مفید و خطیب ادیب ابن نباتة و شیخ حسین بن بابویه از استادان وی بودند. شیخ طوسی و قاضی ابن البراج و ابوالصلاح حلبی و ابوالفتح کراجکی و سلاربن عبدالعزیز دیلمی از شاگردان او به شمار میرفتند. ولادت او در اوایل غیبت کبری در ماه رجب سال 355 هَ. ق. و وفاتش در روز یکشنبه 25 ربیعالاول سال 436 در بغداد بود. و ظاهراً ابتدا در خانه خود در بغداد دفن شد و آنگاه جنازه اش به کربلا منتقل گردید. وی تألیفات بسیاری دارد که تقریباً در همه آنها مبتکر بوده و از پیشینیان تقلید نکرده است. از جمله تألیفات اوست : 1- احکام اهل الاَّخرة، که در حاشیه شرح رسائل آخوند خراسانی در تهران چاپ شده است. 2- الامالی ، که در محاضرات سید است و در هشتاد مجلس آنها را املا کرده ازاینرو به أمالی سید مشهور است و آن را مجالس سید هم گویند، چنانکه نام اصلی آن را که غررالفرائد و دررالقلائد و یا دررالفوائد است نیز به غرر و درر تخفیف داده اند. این کتاب بارها در مصر و ایران چاپ شده است و نشانه تبحر علم الهدی در فقه و تفسیر وحدیث و شعر و لغز و فنون ادب است. کتاب مزبور مورد توجه عامه نیز بوده است. 3- الانتصار فی ما انفردت به الامامیة، در فقه ، و آن در بیان احکامی است که فرقه ٔشیعه از طرف مخالفان بسبب خلاف اجماع بوده آنها موردتشنیع بوده اند. و آن را برای عمیدالدین وزیر تألیف کرده و ثابت کرده است که شیعه در هر یک از این احکام دلیلی قاطع از کتاب و سنت در دست داشته و خلاف اجماع نیز نبوده است. این کتاب هم مستقلاً و هم به ضمیمه ٔچندین کتاب دیگر بنام جوامع الفقه در ایران چاپ شده است. یک نسخه خطی آن نیز به شماره 2302 در کتابخانه مدرسه سپهسالار تهران ، و یک نسخه قدیمی در خزانه رضوی موجود است که تاریخ کتابت آن سال 596 هَ. ق. است. 4- الانصاف ، که در رد صاحب بن عباد در موضوع تعصب داشتن جاحظ است. 5- انقاذ البشر من الجبر و القدر، که در نجف به ضمیمه کتاب استقصاء النظر علامه حلی چاپ شده است. 6- البرق فی علم الادب. 7- تتبع الابیات التی تکلم علیها ابن جنی فی ابیات المتنبی. 8- تفسیر آیه «قل تعالوا أتل ما حرم ربکم » ( 151/6 ). 9- تفسیر آیه «لیس علی الذین آمنوا و عملوا الصالحات جناح فی ما طعموا» ( 93/5 ). 10- تفسیر آیه «لقد کرمنا بنی آدم » ( 70/17 ). 11- تفسیر الخطبة الشقشقیة. 12- تفسیر سورة الفاتحة و قطعة من البقرة. 13- تفسیر القصیدة البائیة الحمیریة. 14- تفضیل الانبیاء علی الملائکة.15- تقریب الاصول ، در علم کلام. 16- تنزیه الانبیاء و الائمة علیهم السلام ، در تأویل آیات و اخباری که بحسب ظاهر دلالت بر وقوع معصیت از ایشان دارد. و این کتاب نیز حاکی از احاطه علمی مؤلف است. 17- جمل العقائد، یا جمل العلم و العمل. 18- جواب السؤال عن وجه تزویج امیر المؤمنین ( ع ) بنته من عمر. 19- جواب الملاحدة فی قِدَم العالم. 20- حجیة الاجماع. 21- الحدود والحقائق. 22- دررالفوائد، که همان امالی است. 23- دیوان شعر، که دارای بیست هزار بیت است. در أمل الاَّمل آمده است که یک نسخه از دیوان اشعار سید را دیدم که نزد خودش قرائت شده و خط خودش هم بر روی آن بود و کمتر از ده هزار بیت داشت ، و شاید آن منتخبی از دیوان سید بوده است. 24- الذخیرة فی اصول الشریعة، در اصول فقه. 25- الذریعة فی اصول الشریعة، نیز در اصول فقه. 26- الرسالة الباهرة، و یا المسألة الباهرة فی العترة الطاهرة. 27- الشافی ، در امامت ، و مشتمل بر رد قاضی عبدالجبار معتزلی است. 28- شرح قصیده ذهبیه حمیری ، که همان تفسیر قصیده بائیه است. 29- الشهاب فی الشیب و الشباب ، که در اسلامبول چاپ شده است. 30- الشیب و الشباب ، که همان الشهاب است. 31- الصرفة فی اعجاز القرآن ، که در روضات الجنات به نام الطرفة فی... آمده است و ظاهراً سهو کاتب است. 32- الطیف و الخیال. 33- غررالفرائد و دررالقلائد، مشهور به غرر و درر، که همان أمالی است. 34- غیبت امام ( ع ) که در حاشیه شرح رسائل آخوند خراسانی چاپ شده است. 35- الفصول المختارة من العیون و المحاسن ، که منتخب دو کتاب عیون و محاسن مفید است. 36- ما تفردت ( یا انفردت ) به الامامیة من المسائل الفقهیة، که ظاهراً همان الانتصار است. 37- المجالس ، که همان أمالی است. 38- المحکم والمتشابه. 39- المختصر، در اصول فقه. 40- المرموق فی اوصاف البروق. 41- مسائل الاَّیات. 42- مسائل الانفرادات. 43- مسائل التباینات. 44- المسائل الجرجانیة. 45- المسائل الحلبیة الاولی و الاَّخرة. 46- المسائل الخلاف ، در اصول فقه. 47- المسائل الدیلمیة. 48- المسائل الرازیة. 49- المسائل الرسیة. 50- المسائل الصیداویة. 51- المسائل الطرابلسیة الاولی و الاَّخرة. 52- المسائل الطوسیة. 53- المسائل المصریة الاولی ( یا القدیمة )، و الاخیرة. 54- المسائل المفردات ، در فقه. 55- المسائل المفردات ، در فنون متفرق ، و محتوی حدود یکصد مسأله است. 56- المسائل الموصلیة الاولی ، و الثانیة، والثالثة. 57- مسائل میافارقین. 58- المسائل الناصریة ( یا الناصریات )، که در فقه است و آن شرح مسائل جد مؤلف ، ناصر الحق است. 59- المسألة الباهرة، که همان رساله باهره است. 60- المصباح ، در فقه. 61- المقنع، در غیبت. 62- الملخص ، در اصول فقه. 63- المنع من تفضیل الملائکة علی الانبیاء، که ظاهراً همان تفضیل الانبیاء علی الملائکة است. 64- الناصریات ، که همان المسائل الناصریة است. 65- النقض علی ابن جنی فی الحکایةو المحکی. 66- نکاح امیرالمؤمنین ( ع ) ابنته من عمر، که ظاهراً همان جواب السؤال عن وجه... است. ( از ریحانةالادب ج 3 ص 116 از تاریخ ابن خلکان ج 1 ص 365 و روضات الجنات ص 383 و 482 و هدیة الاحباب ص 202 و مستدرک الوسائل ص 515 و معجم الادباء ج 13 ص 146 و قاموس الاعلام ج 4 ص 2858 و آداب اللغة العربیة ج 2 ص 288 و لغات تاریخیه و جغرافیه احمد رفعت ج 4 ص 140 ).
فرهنگ فارسی
پیشنهاد کاربران
پیشنهادی ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید