عضدالملک علیرضاخان قوانلو

[ویکی نور] علیرضاخان قوانلو ایلخانی قاجار، عضدالملک، پسر موسیخان و دایی زاده ناصرالدین شاه قاجار در سال 1238ق. در تهران متولد شد. در زمان سلطنت محمدشاه، سالهای اول سلطنت ناصرالدین شاه، غلام بچه ای بیش نبود و در سال 1271ق. پیشخدمت خاصه شاه گردید. در سال 1285ق. پس از درگذشت میرزا محمدحسین قزوینی، ملقب به عضدالملک و در همین سال مهردار شاه نیز شد.
در سفر عتبات در سال 1287ق. و نیز سفر اروپا در سال1290ق. با ناصرالدین شاه همسفر بود و در دربار به مناصب متعددی رسید. در سفر دوم ناصرالدین شاه به اروپا از همراهان شاه بود. در سال 1288ق. به سمت خوانسالاری تعیین شد و ضمناً حکومت مازندران نیز به وی واگذار گردید. در سال1290ق. علاوه بر داشتن سمتهای خوانسالاری و مهرداری شاه، عهده دار ایلخانی گری ایل قاجار نیز بود.
در سال1292ق. به جای میرزا کاظم خان نوری نظام الملک، وزیر دادگستری شد. شاه در شعبان 1304ق. عضدالملک را رئیس صندوق عدالت یعنی وزارت دادگستری کرد. عضدالملک در واقعه رژی و شورش مردم در سال 1309ق. رابط بین شاه و علما بود. پس از آنکه محمدعلیشاه در تاریخ جمعه 28 تیر1288ش. به سفارت روس در زرگنده، پناهنده شد، توسط مجلس از تخت و تاج سلطنت رسماً محروم گردید و پس از آنکه ولیعهد و فرزند خردسال او احمد میرزا به جای پدر به پادشاهی رسید و عضدالملک قاجار به نیابت سلطنت برگزیده شد و تا زمانی که احمد شاه به بلوغ نرسیده بود، سمت نیابت سلطنت را برای خود محفوظ داشت.
عضدالملک از مخالفان جدی اعدام شیخ فضل الله نوری بود و پس از این واقعه دستور داد تا مراسم تعزیتی برای وی برپا دارند. وی همچنین از اعتماد مرحوم آخوند خراسانی نیز بهره مند بود و مکتوبات متعدد متبادله بین او (به عنوان نایب السلطنه مشروطه) و آخوند در مشروطه دوم، گواه این امر است. در واقع، نقطه امید مشروطه خواهان اصیل و متشرع برای اصلاح امور مشروطه به شمار می رفت. علیرضاخان عضدالملک یک سال بیشتر در منصب نایب السلطنگی برقرار نماند.
سفرنامه عضدالملک به عتبات.
وی در شهریور 1289ش/ رمضان 1328ق درگذشت.