عسى

[ویکی الکتاب] معنی عَسَی: امید است - شاید -باشد که (کلمه عسی دلالت بر امید دارد ، اما نه تنها امید گوینده بلکه هم در مورد امید خود گوینده استعمال دارد و هم امید مخاطب و هم در مقام مخاطب یعنی مقامی که جا دارد گوینده در برابر مخاطب صرفا اظهار امید کند نه اینکه به راستی خود او د...
ریشه کلمه:
عسی (۳۰ بار)

کلمه «عَسی» در لغت عرب، در مواردی گفته می شود که، امید به تحقق چیزی می رود، و از آنجا که این معنا احیاناً توأم با «جهل» یا «عجز» است، بسیاری از مفسران، آن را در قرآن مجید به معنای امید تفسیر کرده اند، اما چنان که سابقاً نیز گفته ایم، هیچ مانعی ندارد که این واژه در کلام خداوند، همان معنای اصلیش را داشته باشد; زیرا گاه برای وصول به یک هدف، شرائطی لازم است، و هر گاه بعضی از شرائط حاصل نباشد، این تعبیر به کار می رود (دقت کنید).
تعبیر به «عَسی» (امید است) در سوره «قصص» با این که کسی که دارای ایمان و عمل صالح باشد، حتماً اهل فلاح و رستگاری است، ممکن است به خاطر این باشد که این رستگاری، مشروط به بقاء و دوام این حالت است، و از آنجا که دوام و بقاء در مورد همه توبه کنندگان، مسلّم نیست، تعبیر به «عَسی» شده است.
بعضی از مفسران نیز گفته اند: این تعبیر (عَسی) هنگامی که از شخص کریم صادر شود، مفهوم آن قطعی بودن مطلب است، و خداوند «أَکْرَمُ الأَکْرَمِین» است.
فعل جامد است ترجّی و امیدواری در چیز محبوب و ترس در شی‏ء مکروه آید (اقرب). راغب گوید: عسی یعنی طمع کرد و امیدوار شد. آن در قرآن 28 بار به لفظ «عسی» و دو بار به لفظ «عسیتم» آمده: بقره:246 - محمد:22. . شاید و امید است چیزی را مکروه بدارید حال آن که برای شما خیر است . اقامت او را محترم بدار امید است که ما را بهره رساند. لفظ «عَسی» آن گاه که به بشر نسبت داده شود معنایش صحیح و در جای خود است که بشر عالم به عواقب نیست می‏شود این کلمه را به کار برد و بگوید: امید است فلان کار بشود یا فلان شخص بیاید، یا به فلان حاجت برسم ولی به کار رفتن آن درباره خدا که عالم به عواقب است روی چه میزانی است؟. مثلا در آیاتی نظیر ، ، . خدا می‏داند که کفّ حواهد کرد یا نه، عفو خواهد نمود یا نه، فتح و کار را خواهد آورد یا نه، پس علت به کار رفتن لفظ «عسی» که معنی شاید می‏دهد چیست؟. به نظر راغب استعمال آن برای ایجاد امید در بندگان است یعنی امیدوار باشید که خدا چنین خواهد کرد طبرسی در ذیل آیه اول فرموده: «عسی» در اینگونه موارد به معنی جزم و قطع است مثل کسی که به دیگری گوید: پروردگارت را در همه امر و نهی اطاعت کن «عَسی اَنْ تَفْلَحَ بِطاعَتِهِ» شاید در اثر اطاعت خدا نجات یابی «عَسی» در این جا معنی شک نیست بلکه قطع صرف است که فلاح در طاعت خدا حتمی است. در المیزان ذیل آیه . از تفسیر ابی السعود نقل شده: عَسی، لَعَلَّ، سَوْفَ در وعده‏های پادشاهان در جای قطع و حتم است و این کلمات را برای اظهار وقار به کار برند و اشعار می‏کنند که رمز از آنها مانند تصریح از دیگران است بر این مجری است وعده و وعید خدای تعالی آنگاه فرمود: این وجهی است وجیه. نا گفته نماند: آن در بعضی آیات مثل قول طبرسی و ابی السعود برای جزم. حتم است مثل . زیرا مفلح بودن اهل توبه و ایمان و عمل قطعی است ایضاً آیه . و در بعضی دیگر برای ایجاد در جاء در قلب سامع می‏باشد مثل . و مثل . در این آیات اهلاک دشمن و جعل مودت جزمی نیست بلکه ظاهراً مقصود ایجاد امید در شنونده است. حتی در آیه . حتمیّت عفو را می‏شود از «عَفَوّاً غفوراً» استفاده کرد نه از «عَسی...» در المیزان ذیل آیه 84 نساء فرموده: گذشت که «عسی» دلالت بر رجاء دارد اعم از آن که قائم به نفس متکلم باشد یا مخاطب. و خلاصه: به نظر نگارنده «عسی» در بعضی جاها برای حتم و در بعضی برای ایجاد رجاء و صورت دوم جاهائی است که اگر بنده به دستور خدا عمل کند وعده خدا جای خویش را خواهد گرفت، به عبارت دیگر وعده خدا مشروط است مثلا در . برای ایجاد رجاء و تشویق است تا آن حضرت تهجّد بکند و خدایش به مقام محمود برساند که رساندن به مقام محمود مشروط به تهجد است.