[ویکی نور] سید حسن مجتهد خراسانی طاب ثراه در نیمۀ اول قرن سیزدهم هجری قمری در یکی از روستاهای جنوب خراسان به نام «بشرویه»پا به عرصۀ وجود گذاشت.
خانوادۀ وی از سادات محترم و متدین بشرویه بودند که محتملا در اوایل قرن یازدهم هجری از سایر نقاط ایران به آن منطقه مهاجرت کرده و متوطن شده بودند، و با آن که غالبا جزء معاریف محل بوده و در کسوت روحانیت رتق و فتق امور مردم را نیز به عهده داشتند، معذلک هرگز از جادۀ تقوی و فضیلت منحرف نشده، همواره با نهایت عدل و نصفت، و صداقت و صمیمیّت در خدمت مردم بوده اند.
وی به علت تربیت خانوادگی و به سبب اشتیاق و علاقۀ وافری که به دین مبین اسلام داشت، تمام زندگی ساده و بی آلایش خود را در راه تبلیغ معارف دینی و نشر علوم اسلامی و تهیه و تدوین کتب و رسالات علمی مصروف داشت، و آثار ارزنده ای که از فقید سعید بجا مانده است نشانۀ توفیق و عنایت خاصی است که شامل حال وی بوده است، و خود نوشته اند:(....و قد وفّقنی ربّی الکریم للتّشبّه بالعلماء العظام فی تصنیف کتب کرام....)
این نکته قابل تذکر است که به علت اقامت در نقطۀ بسیار دوردستی که فقط از طریق راههای کاروانرو با شهرهای بزرگ خراسان مربوط بوده است، به طرز معمول با حوزه های علمی و فضلای آن کمتر ارتباط داشته، و به علت فروتنی (اربع اراجیز جلد 1، (صفحه 12) و گوشه گیری به همان محیط محقّر و محدود ولی مصفّا و منزّه قناعت کرده، بدون لحظه ای غفلت همۀ عمر خود را فارغ از هرگونه ریا و تظاهر صرف امور علمی نموده است.
اشتغال دائم به مطالعه و تحقیق و تألیف،دوری از اجتماعات شهری، و دوری از سیاست و اوضاع و احوال روز و بخصوص حالت انزوای همیشگی، معظّم له را از جریانهای آن دوره بر کنار می داشته و بالنتیجه در گمنامی زیسته است، و تا آنجا که ما اطلاع داریم نام و نشانی از وی و تحصیلات و آثار او در تذکره ها و کتب رجال مشاهده نشده است.ولی با همۀ این احوال، مقام معنوی و شخصیّت برجستۀ وی برای مردم محل کاملا محرز و مشخص بوده است،چنان که در طول یک قرن که از وفات ایشان می گذرد، همواره تربت پاکش مورد احترام و زیارتگاه خاص و عام بوده است.و جالب آن که شیارهای عمیقی که به علت برداشتن خاک روی قبر وی به عنوان تبرّک و تیمّن در طول سالیان متمادی به وجود آمده است نشانۀ کمال احترام و ارادتی است که مردم محل نسبت به آن فقید سعید داشته و دارند.
از اوضاع و احوال و تاریخ تولّد و جزئیات زندگی ایشان اطلاع دقیق و مشروحی در دست نیست، و فقط در بعضی از رسالات موجود، به اساتید دوران تحصیل و آثار و تألیفات معظّم له اشارات مختصری شده است.مطالب این تاریخچه نیز از مندرجات همان رسالات و اطلاعات محلّی اقتباس شده است: نام ایشان بنابر نوشته های خودشان حسن بن محمّد علی(یا محمد حسن بن محمد علی،یا حسن بن علی)بن عبداللّه بن نعیم بن عبدالمطلب بن أبی الفضائل العلوی الحسینی العریضی الخراسانی البشروئی بوده است-دوران تحصیلات مقدماتی را در محضر والد بزرگوار خود گذرانده، و سپس عازم مشهد مقدس و عتبات عالیات شده و در محضر اساتید بزرگی مانند شیخ مرتضی انصاری و ملا آقا دربندی کسب فیض نموده اند؛مخصوصا ملا آقا دربندی نسبت به ایشان توجه و عنایت خاصی مبذول فرموده و برای معظم له قائل به احترام خاصی بوده است،چنان که علاوه بر اظهار نظر در مجامع و محافل،در این مورد با والد ایشان نیز مکاتبه فرموده است.
خانوادۀ وی از سادات محترم و متدین بشرویه بودند که محتملا در اوایل قرن یازدهم هجری از سایر نقاط ایران به آن منطقه مهاجرت کرده و متوطن شده بودند، و با آن که غالبا جزء معاریف محل بوده و در کسوت روحانیت رتق و فتق امور مردم را نیز به عهده داشتند، معذلک هرگز از جادۀ تقوی و فضیلت منحرف نشده، همواره با نهایت عدل و نصفت، و صداقت و صمیمیّت در خدمت مردم بوده اند.
وی به علت تربیت خانوادگی و به سبب اشتیاق و علاقۀ وافری که به دین مبین اسلام داشت، تمام زندگی ساده و بی آلایش خود را در راه تبلیغ معارف دینی و نشر علوم اسلامی و تهیه و تدوین کتب و رسالات علمی مصروف داشت، و آثار ارزنده ای که از فقید سعید بجا مانده است نشانۀ توفیق و عنایت خاصی است که شامل حال وی بوده است، و خود نوشته اند:(....و قد وفّقنی ربّی الکریم للتّشبّه بالعلماء العظام فی تصنیف کتب کرام....)
این نکته قابل تذکر است که به علت اقامت در نقطۀ بسیار دوردستی که فقط از طریق راههای کاروانرو با شهرهای بزرگ خراسان مربوط بوده است، به طرز معمول با حوزه های علمی و فضلای آن کمتر ارتباط داشته، و به علت فروتنی (اربع اراجیز جلد 1، (صفحه 12) و گوشه گیری به همان محیط محقّر و محدود ولی مصفّا و منزّه قناعت کرده، بدون لحظه ای غفلت همۀ عمر خود را فارغ از هرگونه ریا و تظاهر صرف امور علمی نموده است.
اشتغال دائم به مطالعه و تحقیق و تألیف،دوری از اجتماعات شهری، و دوری از سیاست و اوضاع و احوال روز و بخصوص حالت انزوای همیشگی، معظّم له را از جریانهای آن دوره بر کنار می داشته و بالنتیجه در گمنامی زیسته است، و تا آنجا که ما اطلاع داریم نام و نشانی از وی و تحصیلات و آثار او در تذکره ها و کتب رجال مشاهده نشده است.ولی با همۀ این احوال، مقام معنوی و شخصیّت برجستۀ وی برای مردم محل کاملا محرز و مشخص بوده است،چنان که در طول یک قرن که از وفات ایشان می گذرد، همواره تربت پاکش مورد احترام و زیارتگاه خاص و عام بوده است.و جالب آن که شیارهای عمیقی که به علت برداشتن خاک روی قبر وی به عنوان تبرّک و تیمّن در طول سالیان متمادی به وجود آمده است نشانۀ کمال احترام و ارادتی است که مردم محل نسبت به آن فقید سعید داشته و دارند.
از اوضاع و احوال و تاریخ تولّد و جزئیات زندگی ایشان اطلاع دقیق و مشروحی در دست نیست، و فقط در بعضی از رسالات موجود، به اساتید دوران تحصیل و آثار و تألیفات معظّم له اشارات مختصری شده است.مطالب این تاریخچه نیز از مندرجات همان رسالات و اطلاعات محلّی اقتباس شده است: نام ایشان بنابر نوشته های خودشان حسن بن محمّد علی(یا محمد حسن بن محمد علی،یا حسن بن علی)بن عبداللّه بن نعیم بن عبدالمطلب بن أبی الفضائل العلوی الحسینی العریضی الخراسانی البشروئی بوده است-دوران تحصیلات مقدماتی را در محضر والد بزرگوار خود گذرانده، و سپس عازم مشهد مقدس و عتبات عالیات شده و در محضر اساتید بزرگی مانند شیخ مرتضی انصاری و ملا آقا دربندی کسب فیض نموده اند؛مخصوصا ملا آقا دربندی نسبت به ایشان توجه و عنایت خاصی مبذول فرموده و برای معظم له قائل به احترام خاصی بوده است،چنان که علاوه بر اظهار نظر در مجامع و محافل،در این مورد با والد ایشان نیز مکاتبه فرموده است.
wikinoor: عریضی_خراسانی،_حسن