عرفان نظری

[ویکی فقه] عرفان نظری، در واقع جهان بینی عرفانی است یعنی نظری که عارف درباره جهان و هستی دارد و علمی است شبیه فلسفه که درباره خدا و جهان و انسان بحث می کند ولی تفسیر او با فلسفه متفاوت است. زیرا در نظر عارف جز خدا هیچ چیز اصالت ندارد. و به تعبیری که قیصری در مقدمه خود بر تائیّه ابن فارض آورده است: «عرفان عبارت است از علم به خدای سبحان از حیث اسماء و صفت و مظاهر آن و احوال مبدأ و معاد و حقایق عالم و کیفیت بازگشت آنها به حقیقت واحد یعنی ذات احدیت، و نیز معرفت طریق سلوک و مجاهده برای رهاسازی نفس از تنگناهای قید و بند جزئیت و پیوستنش به مبدأ خویش و اتصاف به نعت اطلاق و کلیّت». با این بیان فایده عرفان هم مشخص می شود که همان وصول به حق و شهود قلبی حقیقت وجود و فناء در حضرت اوست.
۱. ↑ . ر.ک: مطهری، مرتضی، عرفان حافظ، انتشارات صدرا، تهران، ۱۳۸۱، چاپ ۱۹، ص ۱۴.۲. ↑ . ر.ک: مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، ص ۸۹ ـ ۹۰.۳. ↑ . یثربی، سید یحیی، عرفان نظری، ص ۲۳۲؛ و نیز زرین کوب، عبدالحسین، دنباله جستجو در تصوف ایران، امیر کبیر، تهران، ۱۳۸۰، چ ۵، ص ۳۶۲؛ و نیز برنجکار، رضا، آشنایی با علوم اسلامی، انتشارات سمت و طه، تهران، ۱۳۷۸، ص ۱۴۱.۴. ↑ . یثربی، سید یحیی، عرفان نظری،ص۲۳۲، و نیز برنجکار، رضا، آشنایی با علوم اسلامی، ص ۱۴۳.

منبع
سایت اندیشه قم
...

[ویکی شیعه] عرفان نظری جنبه معرفتی و تعقلی عرفان محسوب می شود. علمی که مشاهدات و کشفیات حضوری عارف از حقایق غیبی و باطنی را به زبان عقل و علم حصولی تعبیر و تفسیر کرده و در آن تامل می کند. این علم در مکاتبی که معتقد به کشف و شهود هستند نیز مشاهده می شود.
از جمله موضوعات و مسائل مهم عرفان نظری می توان به خداوند به عنوان تنها موجود در عالم هستی، نشأت گرفتن کثرت از وحدت و نیز بازگشت آن کثرت به وحدت، واحدیت و احدیت اشاره کرد. رابطه عرفان نظری به عنوان یک معرفت حصولی با عرفان عملی به عنوان معرفت حضوری، رابطه ای دوسویه است که در یک دیگر تاثیرگذارند. علی رغم شباهت عرفان نظری در برخی از مسائل با فلسفه، تفاوت هایی نیز در نوع استدلال و ابزار این دو علم وجود دارد.
تحولات تاریخی عرفان نظری را می توان به سه دوره زمانی تقسیم نمود. اولین دوره آن از اواخر قرن دوم با ظهور عرفان تا ظهور محی الدین بن عربی است که عرفان در این دوره در جنبه عرفان عملی مطرح است. دومین دوره آن را می توان از ظهور ابن عربی به عنوان موسس عرفان نظری تا قرن دهم با ظهور ملاصدرای شیرازی دانست. عرفان نظری در این دوره به عنوان یک علم مستقل مطرح شد و توسط عارفان و عالمان برجسته این دوره به حد اعلای خود رسید. از عالمان برجسته این دوره می توان به صدر الدین قونوی و سعید الدین فرغانی اشاره نمود. دوره سوم را می توان از زمان ظهور ملاصدرای شیرازی تا قرن حاضر دانست. از جمله مشخصه ‍ های مهم این دوره انطباق کامل فلسفه اسلامی با عرفان نظری است که توسط تربیت یافتگان مکتب صدرایی به اوج خود رسید. از عالمان برجسته این دوره می توان به میرزا جواد آقا ملکی تبریزی و میرزا هاشم رشتی اشاره کرد.