عذب

[ویکی الکتاب] معنی عذَّبَ: عذاب کرد
معنی عَذْبٌ: آب خوش طعم -آب پاکیزه وخالص
معنی أَیَامَیٰ: پسران و دختران عذب (ازدواج نکرده) - جمع أیِّم
ریشه کلمه:
عذب (۳۷۳ بار)

عقوبت. شکنجه. طبرسی آن را استمرار الم، زمخشری کلّ الم فادح، راغب ایجاع شدید، جوهری عقوبت، اقرب هر آنچه بر انسان دشوار است و او را از مرادش منع می‏کند معنی کرده است . راغب در اصل آن چند قول نقل کرده از جمله گفته‏اند: اصل آن از عذب است عَذَّبْتُهُ یعنی گوارائی زندگی را از او بردم مثل مَرَّضْتُهُ و قَذَّرْتُهُ که به معنی مرضش را و قذارتش را از بین بردم است. به قول بعضی اهل لغت تعذیب به معنی ضرب است و به قولی آن از «ماء عذب» آب آلوده و کدر است، عَذَّبْتُهُ یعنی عیش او را کدر و آلوده کردم... بنظر نگارنده: اصل آن به معنی منع است و عذاب را از آن جهت عذاب گویند که از راحتی و آسایش منع می‏کند و آن را از بین می‏برد در صحاح و قاموس و اقرب الموارد منع را از جمله معانی عذب شمرده است در نهایه گفته: در حدیث علی «علیه السلام» هست که در موقع مشایعت عده‏ای از لشکریان خویش فرمود: «اَعْذِبُوا عَنْ ذِکْرِ النِّساءِ اَنْفُسَکُمْ فَاِنَّ ذلَکُمْ یُکَسِّرُکُمْ عَنِ الْغَزْوِ» یعنی خود را از یادآوری زنان منع کنید چون آن شما را از جهاد باز می‏دارد. این کلمه نهج البلاغه هفتمین کلمه از کلمات نه گانه غریب آن حضرت که بعد از حکمت 260 ذکر شده‏اند بصورت ذیل نقل شده که به لشکریانش فرمود: «اَعْذِبُوا عَنِ النِّساءِ مَا اسْتَطَعْتُمْ»، عاذب و عذوب کسی را گویند که از اکل و شرب امتناع کند. علی هذا عذاب مصدر به معنی فاعل است یعنی: آنچه مشّقت دارد و مانع آسایش است چنان که از اقرب الموارد نقل شد. افعال عذاب در قرآن همه از باب تفعیل آمده است و در عذاب دنیوی و اخروی هر دو بکار رفته مثل . که درباره حدّ زناکاران است ایضاً . استعمال آن در عذاب آخرت احتیاج به ذکر شاهد ندارد. عذاب در قرآن با الفاظ عظیم، مهین، الیم، مقیم، حریق، شدید و غیره توصیف شده است مثل: «لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ - وَ لِلْکافِرینَ عَذابٌ مُهینٌ - وَ لِلْکافِرِینَ عَذابٌ اَلیمٌ - وَ لَهُمْ عَذابٌ مُقیمٌ - وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَریقِ - وَ عَذابٌ شَدیدٌ». عذاب پس از اتمام حجت . . گرچه هر دو آیه درباره تعذیب منکرین رسالت در این دنیا است ولی روشن می‏شود که عذاب آخرت نیز پس از تبلیغ و اتمام حجت است. مشروح این مطلب در «ضعف» ذیل بحث مستضعفین دیده شود. محقق طوسی رحمه اللّه در تجرید درباره عدم عذاب اطفال کفّار فرموده: تعذیب غیر مکلّف قبیح است، علامه در شرح آن حشویّه را که قائل به عذاب اطفال مشرکین‏اند و نیز اشاعره را که آن را جایز می‏دانند ردّ می‏کند. و درباره قول نوح «علیه السلام» که گفته: «وَ لا یَلِدُوا اِلَّا فاجِراً کَفَّاراً» گفته‏اند مجاز و به اعتبار مایؤل است یعنی بعد از بزرگ شدن فاجر و کافر می‏شوند نه اینکه حکم کفر و فجور از طفولیت بر آنها بار است.